Παρασκευή 8 Οκτωβρίου 2021

Κατέστρεψαν οι ίδιοι τα έργα τους

 

  Σήμερα θα σας παρουσιάσω τρεις εικαστικούς καλλιτέχνες, οι οποίοι σε κάποια φάση της ζωής τους κατέστρεψαν δικά τους έργα. Προσωπικά η καταστροφή οποιουδήποτε καλλιτεχνικού δημιουργήματος για μένα είναι μια πράξη ιερόσυλη, ανεπίτρεπτη, τραγική για τον καλλιτέχνη πρώτα πρώτα. Δεν μπόρεσα ποτέ μου να ξεχάσω, την απελπισία στο πρόσωπο ενός νέου γλύπτη, κάτι μικρά και ιδιότροπα πήλινα αγγεία εξέθετε, όταν ένας πιτσιρικάς ξέφυγε της προσοχής της μητέρας του, σκούντησε ένα ξύλινο βάθρο και το υπέροχο έργο συνετρίβη στο έδαφος, σπάζοντας σε χίλια δυο κομμάτια. 

  Τι είναι όμως  αυτό, που οδηγεί τον ίδιο τον δημιουργό να καταστρέψει το δικό του έργο; Ας δούμε τρεις περιπτώσεις γνωστών καλλιτεχνών. 

 Στις αρχές του εικοστού αιώνα, ο Κλωντ Μονέ (Claude Oscar Monet) ετοιμαζόταν να παρουσιάσει μία σειρά από τους περίφημους πίνακες του με τα Νούφαρα, αυτή που θα τον έκανε παγκοσμίως γνωστό ως έναν από τους μεγαλύτερους ιμπρεσιονιστές ζωγράφους. Εμμονικά απεικόνιζε στους πίνακες τους, όλη την ομορφιά του κήπου που είχε σχεδιάσει ο ίδιος στο νέο του σπίτι, στο Giverny, εξήντα πέντε χιλιόμετρα έξω από το Παρίσι. Μέσα στο μυαλό του είχε την αίσθηση που επιθυμούσε να δίνουν οι πίνακες του, αλλά τα μάτια του δεν ικανοποιούνταν με αυτό που έβλεπε όταν άφηνε τα πινέλα κάτω. Απόλυτα τελειομανής, ανικανοποίητος για το αποτέλεσμα, λίγες μέρες πριν την επικείμενη έκθεση του, καταστρέφει με μανία ένα μεγάλο μέρος των πινάκων αυτών. Όσο κι αν προσπάθησαν οι φίλοι του να τον συγκρατήσουν, αυτός με κλωτσιές διέλυσε τους καμβάδες, απλά και μόνο διότι δεν έβλεπε αυτό που ήθελε. Τελικά όμως διασώθηκαν πολλοί από εκείνους τους πίνακες, έφτιαξε κι άλλους και σήμερα όλοι οι φιλότεχνοι θαυμάζουν τα περίφημα Νούφαρα του Μονέ.   

Claude_Mone
Τα νούφαρα και η γιαπωνέζικη γέφυρα (1901)
  

  Το 1954, ο νεαρός Αμερικανός καλλιτέχνης της ποπ αρτ, Τζάσπερ Τζόουνς (Jasper Johns), αποφασίζει να καταστρέψει όλη την πρότερη  δουλειά του, η οποία ήταν επηρεασμένη από διάφορες τεχνοτροπίες και σχολές με σκοπό να ξεκινήσει από την αρχή, δημιουργώντας κάτι απόλυτα δικό του. Και τα καταφέρνει. Την επόμενη χρονιά, μόλις στα είκοσι τέσσερα του, φτιάχνει το πιο εμβληματικό του έργο: «The flag», ένα μείγμα ζωγραφικής και κολλάζ και ουσιαστικά καθιερώνει το δικό του στυλ. Σήμερα οι πίνακες του πουλιούνται σε αστρονομικές τιμές.

Jasper_Johns
The flag 1954-55

  Τέλος, υπάρχει η σπουδαία Γαλλιδοαμερικανίδα γλύπτρια Λουίζ Μπερζουά (Louise Joséphine Bourgeois), που στα τελευταία χρόνια της ζωής της, προκάλεσε αίσθηση με τις τεράστιες αράχνες που δημιούργησε. Μια καλλιτέχνιδα με έντονο άγχος, με μία δύσκολη παιδική ηλικία όπου οι αναμνήσεις την καταδίωκαν συνεχώς, με κρίσεις αυπνίας, υστερίας και αστάθειας, έβρισκε ξανά την ηρεμία της μόνο αφού κατέστρεφε ότι δικό της έργο, έβρισκε εκείνη την στιγμή μπροστά της. 

Louise_Bourgeois
Γιγαντιαία αράχνη 2002

  Αυτές λοιπόν είναι τρεις περιπτώσεις σπουδαίων καλλιτεχνών, οι οποίοι δεν δίστασαν, καθένας για τους δικούς του λόγους, να καταστρέψουν τα δημιουργήματα τους, πάνω στα οποία είχαν ξοδέψει χρόνο, κόπο και έμπνευση. Ο Μονέ διότι ήταν δεν τον ικανοποιούσε το τελικό αποτέλεσμα που έβλεπε, ο Τζόουνς διότι ήθελε να απαλλαγεί από τις μέχρι τότε επιρροές του και η Μπερζουά, για να απαλύνει τον ψυχικό της πόνο.

  Ερώτημα προς όλους: Πόσο εύκολο σας είναι να καταστρέψετε κάτι δικό σας; Να διαγράψετε για παράδειγμα ένα αρχείο κειμένου με ένα ποίημα σας; να πετάξετε στη φωτιά ένα διήγημά σας, μια ζωγραφιά σας, ένα χειροτέχνημα σας; Κι αν το κάνετε, τι σας ωθεί σε αυτήν την ενέργεια σας;

10 σχόλια:

  1. Πολύ ωραίο ερώτημα. Υπάρχει η άποψη να καταστρέφουμε ό,τι δε μας ικανοποιεί για να μη συνηθίζουμε στη μετριότητα. Όμως επειδή καθένας περνάει περιόδους στη ζωή του, με διαφορετική διάθεση και εστίαση, θα έλεγα να καταστρέφουμε ό,τι μας φαίνεται χωρίς δυναμική αλλά να του δίνουμε πρώτα μια μεγάλη περίοδο χάριτος γιατί μπορεί να κάνουμε μεγάλο λάθος. Ο Κάφκα ,πεθαίνοντας, άφησε εντολή στον κουμπάρο και εκδότη του να καταστρέψει όλο το έργο του και ευτυχώς εκείνος δεν υπάκουσε στην τόσο λάθος απαίτηση. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν διάσημοι δημιουργοί, που όχι μόνο δεν κατέστρεψαν τα ασήμαντα έργα τους αλλά τα δημοσίευσαν , όπως ο Λευτέρης Παπαδόπουλος με τα τραγούδια στο συρτάρι, ο Ελύτης που συμπεριέλαβε στη Μαρία Νεφέλη του στιχάκια ,δίπλα σε υψηλή ποίηση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Συμφωνώ απόλυτα με την περίοδο χάριτος. Ποτέ η καταστροφή ενός έργου δεν μπορεί να είναι ανώδυνη. Άφησέ το σε μια άκρη, ξέχασε το αν σε ενοχλεί. Προτιμώ την λήθη από την καταστροφή. Η καταστροφή έχει μέσα της το ανεπίστρεπτο. Η λήθη δεν είναι για όλους. Ότι δεν αρέσει σε εμάς μπορεί να ικανοποιήσει κάποιους άλλους κάποια στιγμή. Μπορεί και όχι. Σημασία έχει ότι το έργο κάπου υπάρχει. Κάθε έργο, μικρό ή μεγάλο, σημαντικό ή αδύναμο, περιέχει την κατάθεση ψυχής, σημαντικό για μένα.
      Ο Κάφκα δεν τόλμησε. δεν μπόρεσε ο ίδιος να καταστρέψει τα δικά του γραπτά. Ευτυχώς! Πίστευε αληθινά, ότι θα το έκανε κάποιος άλλος; Δεν νομίζω!
      Την καλημέρα μου Βάγια, χάρηκα που τα είπαμε!

      Διαγραφή
  2. Πολύ εγκεφαλικό και ιντριγκαδόρικο ζήτημα Βασίλη βάζεις στην κουβέντα.
    Η ενασχόληση του ανθρώπου με την τέχνη, κάθε μορφής, δεν είναι μια απλή, γραμμική σε εξέλιξη, διαδικασία. Η σχέση του καλλιτέχνη με το έργο του δεν είναι κάτι απλό. Είναι μια σχέση που μπορεί να περάσει από χίλια μύρια κύματα. Είναι μια σχέση γεμάτη συναισθήματα που μπορεί να πάρουν πολλές μορφές. Είτε λαμπερές, όμορφες, δημιουργικές. Είτε νοσηρές, σκοτεινές, επικίνδυνες.
    Η ενασχόληση με την τέχνη Βασίλη, δεν είναι μια ευκολοχώνευτη διαδικασία. Είναι μια πόρτα σε ένα κελάρι δύσβατο που κανείς δεν ξέρει που θα τον οδηγήσει.
    Έτσι, οι στιγμές που βίωσαν οι καλλιτέχνες που ανέφερες, η καταστροφή των έργων τους, δεν ήρθε ξαφνικά από το πουθενά. Ήταν προϊόν μιας θυελλώδους σχέσης.
    Η ερώτηση που μας κάνεις Βασίλη δεν απαντιέται εύκολα. Είναι βαριά και επώδυνη.
    Όσον με αφορά, ναι, δεν το κρύβω, είχα στιγμές που ήθελα να καταστρέψω τα πάντα! Να σβήσω, να σπάσω, να κάψω, να διαλύσω. Ναι, με ένταση, με μίσος. Φυσικά όχι απέναντι σε κάποιον τρίτο. Αλλά απέναντι σε μένα! Στο δικό μου δημιούργημα, στα δικά μου "παιδιά".
    Βλέπεις, έχω το θάρρος να το ομολογήσω. Δεν ξέρω αν εύκολα θα το πει κάποιος άλλος.
    Μη ρωτάς γιατί. Μια σχέση πάθους όπως είναι αυτή με την τέχνη, έχει πολλά σκοτάδια φίλε μου. Απύθμενα, απρόβλεπτα. Όπως ο έρωτας. Μπορεί να σε ταξιδέψει στην κόλαση. Να σε κάνει άλλον άνθρωπο.
    Πες ότι κάτι σε ενόχλησε στο έργο σου, πες ότι το βρίσκεις μάταιο, άχρηστο. Πες ότι σε ...πρόδωσε το ίδιο αυτό. Πες ότι σου μετέδωσε μια αίσθηση απόρριψης και αφόρητης μοναξιάς.
    Πες ότι η διάθεση να το καταστρέψεις είναι μια τιμωρία στον ίδιο σου τον εαυτό. Ένα αυτομαστίγωμα Βασίλη. Αυτό ίσως να ένιωσαν οι δημιουργοί εκείνοι που διάβηκαν τον ...Ρουβίκωνα και κατέστρεψαν έργα τους.
    Το έχω σκεφτεί αλλά δεν το έχω κάνει.
    Είναι, ξέρεις, ένα βήμα, όπως ας πούμε, η αυτοκτονία! Να πατήσεις τη σκανδάλη. Να κλάψεις μετά, να ουρλιάξεις πάνω στα χαλάσματα. Αυτό νιώθεις φίλε μου.
    Ένα ολάκερο μεγάλο-τεράστιο θέμα σήκωσες Βασίλη να το ξέρεις.
    Την καλησπέρα μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Η σχέση με την τέχνη είναι σχέση πάθους! Συμφωνώ απόλυτα μαζί σου, Κι όπως όλες οι παθιασμένες σχέσεις, περνάνε από 40 κύματα. Ενίοτε μέσα εκεί υπάρχει και η επιθυμία να καταστρέψουμε τα πάντα γύρω μας, τα δικά σου δημιουργήματα. Ομολογείς, ότι κι εσύ το σκέφτηκες κάποτε. Χαίρομαι που δεν το έκανες. Αυτά που φτιάχνουμε με το περίσσευμα της ψυχής μας, είναι μέρος του ίδιου του εαυτού μας. Και η βίαια καταστροφή τους, σίγουρα δεν θα είναι ανώδυνη.
      Χαίρομαι για το σχόλιο σου, είδα τον βαθύ συναισθηματικό σου δέσιμο με αυτά που με χαρά μοιράζεσαι μαζί μας, αλλά και την απελπισία που πολλές φορές βιώνον οι άνθρωποι των τεχνών.
      Την Καλημέρα μου, Γιάννη!

      Διαγραφή
  3. Διάβασα ολόκληρη την ανάρτηση με τόσο ενδιαφέρον.
    Προσωπικά δεν έχω ακριβώς καταστρέψει κάποιο δημιούργημα μου (ποίημα/κείμενο κτλ) αλλά πολλά τα έχω κρατήσει κρυφά γιατί δεν νιώθω πως θέλω να τα μοιραστώ τουλάχιστον σε αυτή τη φάση.
    Από την άλλη εγώ δεν λογίζομαι καλλιτέχνης οπότε έτσι και αλλιώς δεν θα είχε την ίδια βαρύτητα!
    Πάντως, το να καταστρέφεις κάτι, κρύβει μια τελεσιδικότητα. Δεν υπάρχει αναίρεση. Δεν το κάνεις ελαφρά την καρδία! Φαντάζομαι λοιπόν σε τι ψυχοσύνθεση βρίσκονται οι καλλιτέχνες όταν παίρνουν μια τέτοια απόφαση!
    Πολύ ενδιαφέρουσα ανάρτηση Βασίλη και η ερώτηση σου, τροφή για σκέψη.
    Σε ευχαριστούμε.
    Καλό σου Σάββατο!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αυτό είναι το σημαντικότερο. Η καταστροφή δεν είναι αναστρέψιμη ως πράξη. Σίγουρα κάποιος δεν το κάνει ελαφρά την καρδία. Επιπλέον, οι καλλιτέχνες, έχουν μια ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση, ίσως είναι δύσκολο να τους καταλάβουμε εμείς, οι απλοί θνητοί....
      Να είσαι καλά, Μαρίνα!

      Διαγραφή
  4. Καλημερα Βασίλη μου. Δεν λογούμαι καλλιτέχνης αλλά ασχολούμαι με διάφορα. Και κατανοώ τους καλλιτέχνες που δεν ικανοποιούνται από τα έργα τους και τα καταστρέφουν. Εκείνοι που καταστρέφουν κάθε έργο τους ή όλο το έργο τους έχουν βαθύτερα-πιστεύω- ψυχολογικά αίτια.
    Ναι έχω καταστρέψει κάτι που δεν μου αρέσει, κάτι που έφτιαξα και θεωρούσα απαίσιο. Και δεν μετάνοιωσα ποτέ. Αλλά ό,τι φτιάχνω, δημιουργώ δεν έχω την τάση καταστροφής. Αν με ικανοποιεί εμένα τότε είμαι οκ. Και ας μην ικανοποιεί κανέναν άλλον. Συμβαίνει αυτό πόσο δε μάλλον στους καλλιτέχνες τους μεγάλους που παθιάζονται με την τέχνη τους.
    Ωραία ανάρτηση και μεγάλο θέμα το ερώτημά σου
    Η αλήθεια βέβαια είναι τι επιδιώκει πιστεύω, ο κάθε δημιουργός με το έργο του. Σε τι αποβλέπει. Τι στόχο έχει. Γι αυτό και οι καταστροφές. Αλλά σε εμένα που είναι χόμπι η δημιουγία δεν επιδρά έτσι.
    Καλή γλυκιά σου μέρα κι ας είναι βροχερή

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Για να φτάσεις στο σημείο να καταστρέψεις κάποιο δικό σου έργο, σίγουρα θα ήταν απαίσιο. Κι αφού δεν το έχεις μετανιώσει, σίγουρα δεν έλεγε κάτι σε σένα πρώτα πρώτα. Ναι είναι μεγάλο θέμα, μου άρεσε όταν το σκέφτηκα και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τον τρόπο που αντιμετωπίζω εγώ τις όποιες δημιουργίες μου.
      Να 'σαι καλά, Μαρίνα!

      Διαγραφή
  5. Δεν μπορούμε να μπούμε στην ψυχολογία δημιουργών τέτοιου βεληνεκούς. Νομίζω πως τόσο σπουδαίοι καλλιτέχνες, σ' οποιοδήποτε πεδίο τέχνης δραστηριοποιούνται, έχουν τους προσωπικούς τους δαίμονες που τους κατατρέχουν. Προσωπικά βέβαια, θεωρώ ιεροσυλία να καταστρέψω το όποιο έργο μου. Κάτι σαν να σκοτώνω ένα κομμάτι του εαυτού μου.
    Την καλησπέρα μου, Βασίλη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σίγουρα, το να επιχειρείς να ψυχογραφήσεις καλλιτέχνες όπως τον Μονέ για παράδειγμα δεν είναι εύκολο, αρκούμαι μόνο σε αυτά που έχουν καταγραφεί ως γεγονότα. Όσο για τους προσωπικούς δαίμονες, την γλυκιά τρέλα όπως θέλω να λέω εγώ, είμαι σίγουρος ότι "κατατρέχει" όλους τους μεγάλους καλλιτέχνες. Κι από κει, αντλούν έμπνευση, για αν υπερβούν τα συνήθη μέτρα των ανθρώπων. Βλέπω ότι κι εσύ δεν καταστρέφεις με τίποτα κάτι δικό σου. Χαίρομαι γι΄ αυτό.
      Την Καλημέρα μου, Μαρία!

      Διαγραφή

Όλα τα σχόλια σας με χαροποιούν και τυγχάνουν απάντησης.

Νάρκισσος, ο μυθικός ωραιοπαθής!

    « Αυτός που ερωτεύεται τον εαυτό του δεν θα έχει αντίπαλους ».  -Βενιαμίν Φραγκλίνος Ο Νάρκισσος είναι ένας ιδιαίτερος χαρακτήρας της...