Στον Ίσκιο της ροδιάς TARIQ ALI

  Το μυθιστόρημα αυτό, διαδραματίζεται στα 1499, στην Ανδαλουσία . Είναι η εποχή, που οι Καστιλιάνοι μονάρχες αποφασίζουν να "τελειώνουν" με τους έτσι κι αλλιώς ηττημένους Μαυριτανούς, οι οποίοι είχαν κυριαρχήσει στην περιοχή, για μισή χιλιετία περίπου. Ο γεννημένος στο Πακιστάν, μόνιμος κάτοικος Λονδίνου και μια από τις γνωστότερες μορφές της ευρωπαϊκής αριστεράς,Tariq Ali, εστιάζει ακριβώς σε αυτή την περίοδο, όπου ο θρησκευτικός φανατισμός των Βασιλέων ( της Ισαβέλλας Α΄της Καστίλης και του Φερδινάνδου Β' της Αραγώνας ) και της Καθολικής εκκλησίας, με τη βοήθεια των ιεροεξεταστών, θεωρεί ότι η Ιβηρική χερσόνησος, θα πρέπει να εκκαθαριστεί από κάθε μη πιστό στην παπική εκκλησία. Αρχικά εκδιώκουν τους Εβραίους ( τότε οι Σεφαραδίτες εγκαθίστανται στη Θεσσαλονίκη ) και στη συνέχεια εκκαθαρίζουν τους Μουσουλμάνους, είτε αναγκάζοντας τους να ασπαστούν τον χριστιανισμό είτε εξολοθρεύοντας τους είτε απωθώντας τους προς την Αφρική. 

  Ένα ερώτημα που κυριαρχεί είναι κατά πόσο, μπορεί κάποιος να "αλλαξοπιστήσει" για να μπορέσει να παραμείνει στην πατρογονική του εστία; 

  Σίγουρα δεν είναι μια εύκολη απόφαση, διότι έχει να κάνει με το είναι της ανθρώπινης υπόστασης. Με τη σκέψη του, τον τρόπο ζωής του, τις ριζωμένες αντιλήψεις του από την ώρα που γεννιέται, με τον προορισμό του και σε αυτή τη ζωή και σε κάποια μελλούμενη. Πάντως ιστορικά έχουν καταγραφεί πολλές τέτοιες περιπτώσεις. Για παράδειγμα όταν κατακτήθηκε η Κρήτη το 824 μ.Χ. από τους Άραβες ( εκδιωχθέντες στασιαστές από την Κόρδοβα της Ισπανίας ), τότε βιαίως εξισλαμίστηκε το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού της Κρήτης. Στη συνέχεια, μετά από 138 χρόνια, όταν ο Νικηφόρος Φωκάς επανάκτησε το νησί, αφού σφαγίασε πάνω από 200 χιλιάδες μουσουλμάνους ( στο σύνολο τους εξισλαμισθέντες Κρητικούς ), εκχριστιάνισε εκ νέου τους εναπομείναντες κατοίκους του νησιού. 

   Ένα άλλο ερώτημα, που τίθεται είναι κατά πόσο ο θρησκευτικός φανατισμός (φονταμενταλισμός), έχει το δικαίωμα να καταστρατηγεί κάθε έννοια ελευθερίας, σε κάθε επίπεδο και να προσπαθεί δια της βίας να επιβάλλει τη δική του αλήθεια. 

  Τις περισσότερες φορές, δεν είναι οι θρησκευτικές διαφορές που οδηγούν στη βία ή τους πολέμους για την κατάκτηση εδαφών αλλά αυτές χρησιμοποιούνται ως πρόσχημα. Οι ηγέτες ξέρουν, ότι οι θρησκείες φανατίζουν τον άνθρωπο, τον κάνουν να αισθάνεται ότι προδίδει την πίστη του και τον Θεό του και με αυτόν τον τρόπο, συγκροτούν στρατούς, έτοιμους να θυσιαστούν για να υπερασπιστούν βαθιά ριζωμένες θρησκευτικές πεποιθήσεις. Πίσω βέβαια από τους θρησκευτικούς πολέμους κρύβονται και άλλες αιτίες, πέρα των οικονομικών, όπως η επιβολή δια της βίας, πολιτισμικών προτύπων. Όταν οι Άραβες κατέκτησαν την Ανδαλουσία, εξισλάμισαν τον πληθυσμό όχι μόνο διότι το επέβαλε η έννοια του τζιχάντ, αλλά και για να μπορέσει να λειτουργήσει ένα κοινωνικό σύστημα συμβατό με τον μουσουλμανισμό. Από την άλλη, για παρόμοιους λόγους, οι Καστιλιάνοι βασιλείς, εκκαθαρίζουν την Ιβηρική χερσόνησο από κάθε διαφορετική θρησκεία, για να μπορέσουν να επιβάλλουν ένα ομοιογενές πολιτισμικό πρότυπο, συμβατό με την μία ισχυρή αρχή που ήθελαν να προβάλλουν.

  Πολιτικά φαίνεται ότι η Δύση, με το διαχωρισμό εκκλησίας και κράτους, δίνει μια λύση στο προσωπικό θρησκευτικό βίωμα του κάθε πολίτη, το οποίο δεν πρέπει να εμπλέκεται με το κράτος και τις επιδιώξεις του αλλά και πάλι, σήμερα, όπου τα θρησκευτικά πάθη αναζωπυρώνονται σε όλον τον κόσμο διαπιστώνουμε ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Οι θρησκευτικές ελευθερίες, δεν μένουν σε προσωπικό επίπεδο αλλά πολλές φορές, προσπαθούν να επιβάλλουν τις θέσεις τους στην πολιτική ( δες ΗΠΑ ακραίες χριστιανικές ομάδες υποστηρίζουν τους πιο συντηρητικούς πολιτικούς, Ευρώπη Μουσουλμανικοί πληθυσμοί αμφισβητούν τα δυτικά πολιτισμικά πρότυπα, Ελλάδα όπου ακόμα αναζητούμε το διαχωρισμό εκκλησίας και κράτους ).

  Σε όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης του μυθιστορήματος αυτού, ένα ερώτημα κυριαρχεί:

  Ποιο θα είναι το τέλος της διακεκριμένης οικογένειας των μουσουλμάνων Μπανού Χουντάιλ, που ξεκινώντας από τη Δαμασκό, πριν από 500 χρόνια, φτάνουν στην περιοχή της Γρανάδας, όπου και κτίζουν το χωριό τους; Η τελευταία γενιά, ο Ουμάρ, η γυναίκα του η Ζουμπάιντα, τα τέσσερα παιδιά τους, ζουν σε έναν φαινομενικό παράδεισο, με όλες τις ανέσεις που τους παρέχει η θέση τους. Αισθάνονται ότι απειλούνται, οι πράξεις του Χιμένεθ, του νέου θρησκευτικού ηγέτη των χριστιανών της περιοχής, δεν αφήνει κανενός είδους περιθώριο αισιοδοξίας, ή οικογένεια δέχεται συνεχείς παροτρύνσεις για να ασπασθεί τον χριστιανισμό, μαζί με όλο το χωριό. Πάντως υπάρχει μια κανονικότητα στην καθημερινότητα τους, μια πίστη ότι ο δικός τους ανώτερος πολιτισμός τον οποίο βιώνουν δεν μπορεί να απειληθεί,  μια ισχυρή αίσθηση ότι η μοίρα θα καθορίσει το μέλλον τους, συζητάνε το θέμα αλλά τις αποφάσεις τις αφήνουν για αργότερα. 
  Ο μόνος που φαίνεται να διαφοροποιείται, είναι ο μεγάλος γιος της οικογένειας, ο Ζουχάιρ. Αισθάνεται το μάταιο της όποια αντίστασης, αλλά βαθιά μέσα του γνωρίζει ότι θα είναι ένας αγώνας προσωπικής τιμής, για όλα αυτά που πρεσβεύει ο πολιτισμός του, ο οποίος χάνεται από μέρα σε μέρα.
  Λίγο πριν το τέλος του μυθιστορήματος, ανακαλύπτω μια ενδιαφέρουσα αντιπαραβολή. Βλέπω τον αγέρωχο Μαυριτανό πολεμιστή Ζουχάιρ με τον νάνο μάγειρα της οικογένειας, καβάλα στα άλογα τους. Ο Ζουχάιρ, είναι ένας αληθινός πολεμιστής, που ηγείται μιας καταδικασμένης επανάστασης ενάντια στους Καστιλιάνους. Το γνωρίζει ότι ο αγώνας τους είναι καταδικασμένος, αλλά αισθάνεται ιερή υποχρέωση να μην εγκαταλείψει την πίστη του, τον τόπο του, τις πατρογονικές συνήθειες του. Δίπλα του, ο πιστός υπηρέτης της οικογένειας τους, ο νάνος μάγειρας,  στον οποίο, ο Ζουχάιρ αναθέτει μια σημαντική αποστολή. Στο μυαλό έρχεται αυτόματα το γνωστό δίδυμο της Ισπανικής λογοτεχνίας, ο Δον Κιχώτης και ο ιπποκόμος του ο Σάντσο Πάντσα. Το δίδυμο της συμφοράς, όπως μου άρεσε να το αποκαλώ. Ένας Ισπανός χωρικός, που στα γεράματα του αποφασίζει να γίνει ιππότης με το κοκαλιάρικο άλογο του, το Ροσινάντε, που ψάχνει τον έρωτα της ζωής του τη Δουλτσινέα. Εκατό χρόνια μετά από την εκκαθάριση της Ισπανίας από τους αλλόθρησκους, δημοσιεύει ο Θερβάντες το περίφημο έργο του, όταν πια οι Ιππότες έχουν χάσει την λάμψη που είχαν άλλοτε. Από τη μία, στο μυθιστόρημα του Tariq Ali, ένας αληθινός Μαυριτανός Ιππότης, που η ζωή του αφιερώνεται στα πιστεύω του και από την άλλη μια καρικατούρα Ιππότη. 
Μια αντιπαραβολή, που δείχνει πόσο τραγική ή αστεία μπορεί να γίνει η ιστορία, όταν βρεθείς σε λάθος χρόνο. 

  Ο Ζουχάιρ είναι μια τραγική μορφή, αναζητά την αλήθεια, είναι νέος, γυναικάς, δυνατός, αλλά η ιστορία τον ήθελε να θυσιαστεί, δίχως να περιμένει κανείς κάτι χειροπιαστό από την γενναία αλλά και μάταιη πράξη του. Ο Δον Κιχώτης, είναι κι αυτός μια τραγική μορφή, οι συγχωριανοί του πιστεύουν ότι έχει χάσει τα λογικά του, θα γελοιοποιηθεί πολλές φορές, διότι κι αυτός σε λάθος χρόνο, φαντασιώθηκε ένα ρόλο Ιππότη, που ταίριαζε περισσότερο σε μεσαιωνικό παραμύθι παρά στην εποχή του, που οι σιδερένιες πανοπλίες ήταν άχρηστες μπροστά στη δύναμη των πυροβόλων όπλων.

  Το βιβλίο αυτό, στο τέλος του εμένα προσωπικά μου επιφύλαξε μια έκπληξη. Ένας "ήρωας" των παιδικών μου χρόνων, από τη σειρά "ΚΛΑΣΣΙΚΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΑ ", τον οποίο φυσικά και δεν αποκαλύπτω, εμφανίζεται και πάλι με τρόπο, που επιβεβαιώνει την άποψη την οποία είχα σχηματίσει, από τότε. Ενός αδίστακτου Ισπανού στρατηγού, ο οποίος στο όνομα του εκπολιτισμού των αυτοχθόνων κατοίκων της Κεντρικής Αμερικής, εξολοθρεύει έναν ολόκληρο Λαό. Μόνο του κίνητρο είναι η καταλήστευση του χρυσού που κατείχαν οι άνθρωποι αυτοί, που είναι και ο πραγματικός λόγος που βρέθηκαν εκεί.  Ο εκπολιτισμός-εκχριστιανισμός είναι το πρόσχημα, η αιτία είναι να αποκτήσουν τα πλούτη των Λαών των νέων χωρών.

 Το μυθιστόρημα αυτό επιβεβαιώνει για μια ακόμα φορά την πίστη μου, ότι η ιστορική συγκυρία, ο ιστορικός χρόνος στον οποίο καλούμαστε να ζήσουμε, είναι πάνω από τις ανθρώπινες μονάδες. 

Τι θέλει ο καθένας; Να ευτυχήσει, να ζήσει μια ειρηνική ζωή, να δημιουργήσει δίχως φόβο αυτό που η καρδιά του ορίζει. Τα σχέδια όμως, των δυνατών της κάθε εποχής είναι διαφορετικά από τις απλές αυτές επιθυμίες των Λαών. Και οι Λαοί τις περισσότερες φορές δεν μπορούν να αποφύγουν τη μοίρα τους, Τις περισσότερες φορές, όχι όμως πάντα. Και όχι δίχως θυσίες, οι οποίες κι αυτές αν θα έχουν κάποιο αποτέλεσμα θα καθορίζεται από τη γενικότερη ιστορική συγκυρία. 

  Το ερώτημα λοιπόν είναι ποιος μπορεί να διαβάζει σωστά τα σημάδια των καιρών κι αν μπορείς, πως αντιδρά σε αυτά; Αφήνεσαι να σε παρασύρει το ισχυρότατο ρεύμα των καιρών ή θυσιάζεσαι αρνούμενος την άνευ όρων παράδοση; Παραδίδεσαι αμαχητί σε αυτό που βλέπεις να έρχεται, το οποίο απειλεί τον τρόπο ζωής σου, την ίδια σου τη σκέψη; Ή αντιστέκεσαι μέχρι θανάτου, ελπίζοντας ότι τελικά θα μπορέσεις να αντιστρέψεις τη ροή της ιστορίας;