Πολιτική ορθότητα και τέχνη

   Σύμφωνα με την Wikipedia, ως πολιτική ορθότητα αναφέρεται η αποφυγή εκφράσεων ή ενεργειών που πιστεύεται ότι αποκλείουν, περιθωριοποιούν ή προσβάλλουν ομάδες ανθρώπων που μειονεκτούν κοινωνικά ή γίνονται διακρίσεις εις βάρος τους.   

   Αν μείνουμε στον παραπάνω ορισμό, όλα θα ήταν καλώς καμωμένα, σίγουρα κάποιες μειονοτικές ομάδες παύουν να υφίστανται τη χλεύη και την κοινωνική αδικία, γινόμαστε πιο ανεκτικοί, πιο ανθρώπινοι. Και σίγουρα λίγοι θα είχαν αντίρρηση να ακολουθήσουν όσα πρεσβεύει το κίνημα αυτό. Γιατί πρόκειται πια για ένα κίνημα, το οποίο ξεκίνησε από τον Δυτικό κόσμο, με μπροστάρηδες ανθρώπους με αριστερή ιδεολογία κατά βάση και σιγά σιγά επιβάλλει τις "βουλές" του σε όλους μας. Προσωπικά ενστερνίζομαι πολλά από αυτά, κυρίως όσα έχουν σχέση με τη γλώσσα που χρησιμοποιούμε και τις παρεκτροπές της. Γλυκαίνω τον λόγο μου, για να το πω πιο λαϊκά. Δεν θα πω Πού@@@@. αλλά ομοφυλόφιλος ή μέλος της ΛΑΟΤΚΙ κοινότητας κι αν βρίσκομαι μπροστά του ή αναφέρομαι σε αυτόν, χρησιμοποιώ απλώς το όνομά του. 

  Δεν θα πω ανάπηρος αλλά άτομο με ειδικές ανάγκες. Στο τέλος τέλος είναι θέμα ευγένειας, κι όποιος είναι εκ φύσεως ευγενής, φροντίζει να μην προσβάλλει κανέναν συνάνθρωπό του. Κατ΄ επέκταση είναι θέμα ανατροφής. Παραμένουν όμως ζητήματα, όπως για παράδειγμα, πως θα χαρακτηρίσεις ένα άνθρωπο με κομμένο χέρι, σε ένα λογοτεχνικό κείμενο; Παλιά τον λέγαμε κουλός, κουλοχέρης, κουτσοχέρι όλα υβριστικά σήμερα. Ίσως κατέληγα στο μονόχειρας, σίγουρα ακούγεται πιο εξευγενισμένο, σίγουρα όμως χωρίς την ένταση των πρότερων χαρακτηρισμών.

Από την ταινία:
Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο σοκολάτας

  Αυτό που με προβληματίζει, ενίοτε με εξοργίζει, είναι όταν οι βουλές της πολιτικής ορθότητας επιβάλλουν τη λογική τους στα έργα τέχνης κάθε μορφής, ιδιαίτερα σε αυτά του παρελθόντος αλλά και σε σύγχρονα. 

  Θα αναφέρω κάποια παραδείγματα: 

  Στην Αγγλία, ο εκδοτικός οίκος Κρίστι, επανεκδίδει τα μυθιστορήματα της Αγκάθα Κρίστι, διορθώνοντας ρατσιστικές αναφορές αλλά και σχόλια που αφορούν το χρώμα του δέρματος, τη σωματική διάπλαση των χαρακτήρων, τη μυρωδιά τους(!) Η ένστασή μου είναι ότι η γλώσσα της Αγκάθα Κρίστι εκφράζει πέρα από τα πιστεύω της ίδιας, τα κοινωνικά δεδομένα της εποχής που έζησε και δημιούργησε. Κατά την άποψή μου η γλώσσα αυτή αλλά και η μνήμη της εποχής, οφείλει να παραμείνει ζωντανή κι όχι καταχωνιασμένη σε κάποιες απρόσιτες βιβλιοθήκες. Τα έργα τέχνης, ακόμη και τα λογοτεχνικά έργα, τα βλέπουμε ή τα διαβάζουμε, έχοντας πάντα στην άκρη του μυαλού μας, την εποχή που δημιουργήθηκαν και τις αποδεκτές συνθήκες της  εποχής εκείνης. Αν τα "προσαρμόζουμε στο σήμερα" άρον άρον, τότε κάποιοι επιδιώκουν να σβήσουν κομμάτια της ιστορικής μας μνήμης. 

  Στις καινούριες εκδόσεις του γνωστού μυθιστορήματος του Ρόαλντ Νταν, Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο σοκολάτας, αφαιρέθηκε η λέξη χοντρός και αντικαταστάθηκε με το τεράστιος. Προσωπικά θεωρώ ότι πέρα από το γελοίο του πράγματος, άλλο υποδηλώνει η λέξη χοντρός και άλλο η λέξη τεράστιος.

  Όπως και οι ταινίες του Τζέιμς Μποντ, όπου στις ΗΠΑ όταν προβάλλονται, στις επίμαχες σκηνές (Π.χ. όταν ο πράκτορας 007, καθηλώνει την όμορφη πρωταγωνίστρια με την γοητεία του) μπαίνει ειδικό σήμα προειδοποίησης για περιεχόμενο, που ενδέχεται να ενεργοποιήσει τραύματα σε άτομα με μετατραυματικό στρες ή άλλες αγχώδεις διαταραχές (!). 

J.W. Waterhouse: O Ύλας και οι Νύμφες 

  Κι αν το παραπάνω παράδειγμα φαίνεται αποδεκτό, πρόσφατα από τη Πινακοθήκη του Μάνσεστερ στην Αγγλία, αφαιρέθηκε ο πίνακας  του J.W. Waterhouse, O Ύλας και οι Νύμφες (1896), διότι ο Ύλας, ένας από τους Αργοναύτες, όταν αποβιβάστηκαν στην Τροία ψάχνοντας για νερό, αυτός βρήκε μια λίμνη στην οποία κατοικούσαν όμορφες νεαρές Νύμφες. Έλα όμως που ο πίνακας είναι άκρως ερωτικός και οι Νύμφες μάλλον έφηβες, κάτι που αντίκειται στις νόρμες της πολιτικής ορθότητας. Τελικά μετά από έντονες διαμαρτυρίες φιλότεχνων επανήλθε στη θέση του.

   Και φτάνω σε ένα κατά την άποψη μου και ως εκπαιδευτικού, ακραίου

Ο Δαυίδ του Μικαλάντζελο, Φλωρεντία

παραδείγματος. Πρόσφατα σε σχολείο των Ηνωμένων Πολιτειών, διευθύντρια σχολείου έδειξε στους μαθητές εικόνα με το περίφημο γλυπτό του Μικαλάντζελο, τον Δαυίδ, που κοσμεί την πλατεία Della Singoria της Φλωρεντίας. Ένα από τα πιο εμβληματικά έργα όλης της παγκόσμιας γλυπτικής. Κατόπιν έντονων και διχαστικών διαμαρτυριών των γονιών με πρόσχημα την γύμνια του ανθρώπινου σώματος που αναγκάστηκαν να δουν οι μικροί μαθητές, η διευθύντρια εξαναγκάστηκε σε παραίτηση. Όλοι αυτοί αγνοούν, σκόπιμα άραγε;, την βασική παιδαγωγική αρχή, ότι στα έργα τέχνης δεν μας ντροπιάζει το γυμνό αλλά θαυμάζουμε την τελειότητα του ανθρώπινου σώματος και τον καλλιτέχνη που το απέδωσε. Και φυσικά τα έργα τέχνης, με τον κατάλληλο παιδαγωγικό τρόπο, μπορούν να διδαχθούν σε όλες τις ηλικίες.

   Και κλείνω με ένα δικό μας, το οποίο μόλις πριν λίγες μέρες αντιλήφθηκα. Κάποιος Άκης Γαβριηλίδης, ζητεί την απόσυρση ποιημάτων του Γιάννη Ρίτσου, διότι προάγουν, λέει, τον Ρατσισμό και την Ξενοφοβία: Για όποιον ενδιαφέρεται, μπορεί να διαβάσει το άρθρο εδώ. 

  Τα παραδείγματα είναι πολλά, θα αναφέρω ακόμα ένα δικό μας ως ερώτημα: Για πόσο νομίζετε ότι θα παίζονται ακόμα δίχως περιορισμούς ή παρεμβάσεις οι ταινίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου, όπου βρίθουν από ρατσιστικά σχόλια κάθε είδους. Θα δεχθούμε ότι έτσι ήταν η εποχή τότε ή θα τις κρύψουμε διότι προσβάλλουν τα ήθη του σήμερα;

  Προσωπικά αντιτίθεμαι σθεναρά σε κάθε μορφή λογοκρισίας, φανερής ή συγκαλυμμένης, σε οποιαδήποτε μορφή τέχνης, με οποιαδήποτε δικαιολογία. Η τέχνη για να επιτελέσει το σκοπό της οφείλει να είναι απολύτως ελεύθερη. Οι καλλιτέχνες, που υπηρετούν οποιαδήποτε μορφή της, δεν  μπορούν να δημιουργήσουν εάν λογοκρίνονται ή αν θα πρέπει να λειτουργούν βάση συγκεκριμένων οδηγιών ή ακόμη κι αν αυτολογοκρίνονται. Τώρα αν αρέσει ή όχι το όποιο έργο, αυτό είναι θέμα του αποδέκτη του, της διαχρονικότητας του και τόσα άλλα, που σίγουρα δεν είναι το ζητούμενο σε αυτήν την εγγραφή μου. 

 

  Σημαντικό θεωρώ το ζήτημα των έργων παλαιότερων εποχών. Δεν μπορούν να κριθούν με τα κοινωνικά κριτήρια του σήμερα όταν δημιουργήθηκαν σε ιστορικό χρόνο διαφορετικό από τον σημερινό, στον οποίο εξέφραζαν μια διαφορετική κοινωνική πραγματικότητα.

  Κλείνω λέγοντας ότι σίγουρα είμαστε σε μια εποχή, που όλα αναθεωρούνται. Ιστορικά το φαινόμενο είναι συνηθισμένο. Αυτό που με ενοχλεί είναι, όταν στο όνομα αυτής της αναθεώρησης κάνουμε βήματα προς τα πίσω. Το πέρασμα του ανθρώπου από τον πλανήτη αυτόν, αν θα αφήσει κάτι πίσω του, είναι τα πολιτισμικά αγαθά που δημιούργησε. Ας τα αφήσουμε λοιπόν, έτσι ακριβώς όπως μας τα παρέδωσαν οι δημιουργοί τους, κι ο κάθε ένας που τα απολαμβάνει, έχει τη λογική και τη γνώση να τα τοποθετήσει στο ανάλογο, δικό του πλαίσιο απόλαυσης και μάθησης.

Ο πόλεμος μέσα από την Τέχνη

  "Ο πόλεμος κτύπησε την πόρτα της Ευρώπης για πρώτη φορά..." stop

  Κάθε άλλο από αληθινή η πρόταση, που ακούσαμε κατά κόρον τον τελευταίο καιρό. Μπορεί στην ήπειρο μας μετά τον Β.Π.Π. να απολαμβάναμε μια μακροημερεύουσα Ειρήνη, να μην είχαμε μεγάλους και μακροχρόνιους πολέμους, αλλά είχαμε την Κύπρο το 74. Παιδί ήμουν, θυμάμαι έντονα ακόμη την επιστράτευση και το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου με τα έκτακτα πολεμικά ανακοινωθέντα, όπως θυμάμαι και αργότερα, τους βομβαρδισμούς της Σερβίας - προς συνέτισή της αυτοί. Στην Ευρώπη βρίσκεται και η Κύπρος, στην Ευρώπη ανήκει και η Σερβία. 

  Βέβαια στην Ουκρανία (μια χώρα 44 εκατομμυρίων ανθρώπων) τα γεγονότα ταρακούνησαν όλον τον κόσμο. Δικαίως, μια εισβολή της υπερδύναμης Ρωσίας στη γειτονική ομόθρησκη και γενεαλογικά συγγενή χώρα, με αρχικό αίτημα την αλλαγή της κυβέρνησης, που στη συνέχεια έγινε εντολή διαμελισμού της χώρας, δεν είναι κάτι που μπορεί να περάσει απαρατήρητο. Αν λάβουμε υπόψιν και το ενεργειακό και επισιτιστικό παιχνίδι που παίζεται, όλοι μας καταλαβαίνουμε την σημασία του πολέμου αυτού. Υπάρχουν πολλές αναλογίες με την εισβολή στην Κύπρο το 1974. Και τότε έγινε σχετικός ντόρος, όχι βέβαια όπως με την Ουκρανία αλλά με τον χρόνο όλα ξεχάστηκαν. Κάτι τέτοιο φοβάμαι ότι θα γίνει και πάλι στην Ουκρανία, μόλις επέλθει η αναγκαία ισορροπία στα πεδία των μαχών, μην απατόμαστε, αλίμονο στον Ουκρανικό Λαό, που μετρά χιλιάδες θύματα και βλέπει τη χώρα του να καταστρέφεται.

  Με τις παραπάνω σκέψεις ξεκινώ το σημερινό μου αφιέρωμα. Ο πόλεμος μέσα από την Τέχνη. Ο οποίος άλλοτε λαμβάνει χαρακτήρα ηρωικό, φροντίζοντας η τέχνη να τον προπαγανδίζει και άλλοτε, ειδικά από τον 20ο αιώνα κι εδώ, μας υπενθυμίζει τα δεινά του.

Ας δούμε λοιπόν κάποια σχετικά έργα από την αρχαιότητα ως το σήμερα:

  1) Από αμφορέα με θέμα από τον Τρωικό Πόλεμο. Ο Αχιλλέας σκοτώνει την Βασίλισσα των Αμαζόνων, την Πενθεσίλεια. Όπως μας είναι γνωστό, ο βασιλιάς των Μυρμιδόνων ήταν ο γενναιότερος των Ελλήνων  και άτρωτος καθότι η μητέρα του, όταν ήταν αυτός μωρό τον βούτηξε στα ύδατα της Στυγός. Σύμφωνα με τον μύθο, την ώρα που μπήγει το δόρυ του στην Πενθεσίλεια και αντικρύζοντας το βλέμμα της, την ερωτεύεται σφόδρα, ώστε στη συνέχεια, όταν ο συμπολεμιστής του, ο Θερσίτης την ειρωνεύεται, ο Αχιλλέας τον σκοτώνει επιτόπου. Ο αμφορέας είναι έργο του ζωγράφου Εξεκία (530 π.Χ.) και βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο.

  2) Η μάχη της Ισσού (333 π.Χ.), ψηφιδωτή αναπαράσταση. Εθνικό αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης.   Στα αριστερά του πίνακα διακρίνουμε τον μέγα στρατηλάτη, τον Αλέξανδρο, μαχόμενο πάνω στον Βουκεφάλα και δεξιά τον Βασιλιά των Περσών, τον Δαρείο το Γ', ο οποίος έχει στρέψει τα νώτα για να δραπετεύσει από την φονική μάχη, αφήνοντας το στράτευμα του, αφήνοντας πίσω την οικογένεια του, η οποία και αιχμαλωτίστηκε. Αν αφήσεις την φαντασία σου ελεύθερη θα ακούσεις τις κλαγγές των όπλων, τις φωνές και τα βογγητά, τον ξέφρενο καλπασμό των αλόγων, θα ζήσεις όλη την βαρβαρότητα της μάχης.

  3) Ανάγλυφη αναπαράσταση της ρωμαϊκής τακτικής πολέμου "η χελώνα". Σε όλους μας είναι γνωστές οι ρωμαϊκές λεγεώνες, οι προηγμένες για την εποχή πολεμικές τακτικές που εφάρμοσαν, η συνεχόμενη στρατιωτική εκπαίδευση, οι τιμές που απολάμβαναν οι βετεράνοι μαχητές σε γη και επιτίμια. Ένας στρατός ανίκητος για μία χιλιετία περίπου, αν υπολογίσουμε και το Βυζάντιο ως συνεχιστή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

  4) Μινιατούρα από χειρόγραφο των αρχών του 15ου αιώνα. (Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας) Απεικονίζεται η αρχική διάταξη της μάχης του Angicort (1415). Οι Άγγλοι σε αυτή τη μάχη κατατρόπωσαν τους πολυπληθέστερους Γάλλους στο Angicort της Γαλλίας κατά τη διάρκεια του Εκατονταετούς Πολέμου. Διακρίνουμε τους δύο στρατούς, απέναντι ο ένας από τον άλλο όπως επέτασσαν οι τότε κώδικες μάχης. Οι τοξοβόλοι καταφέρνουν τα πρώτα κτυπήματα για να ακολουθήσει το σιδερόφρακτο ιππικό. 

  5) Η ναυμαχία του Τσεσμέ (1770), όπου απεικονίζεται νυχτερινή ναυμαχία ανάμεσα στον Ρωσικό και Τουρκικό στόλο. Μεγάλοι νικητές οι Ρώσοι, οι οποίοι στη συνέχεια με τη συνθήκη του Κιουτσούκ-Καναϊρτζή επιβεβαίωσαν τη ναυτική υπεροχή τους σε όλη την περιοχή. Ο πίνακας είναι του Ρώσου  Ιβάν Αϊβαζόφσκι, φιλοτεχνημένος το 1848. Η επιλογή του καλλιτέχνη να απεικονίσει την ιστορική στιγμή στη νύχτα, τον βοηθάει να δώσει πρόσθετο δραματικό τόνο στην όλη εικόνα.

 6)  Πίνακας του Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ με τίτλο Gassed (1919). Απεικονίζει στρατιώτeς του  Αγγλικού στρατού, που έχουν πληγεί από το δηλητηριώδες αέριο μουστάρδας κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, στα χαρακώματα της Γαλλίας. Ο πίνακας είναι σε μέγεθος 2,31μΧ6,11μ και οι βαριά τραυματισμένοι στρατιώτες απεικονίζονται σε φυσικό μέγεθος σχεδόν, ανά τριάδες, στις οποίες ο ένας κρατιέται από τον μπροστινό του, ενώ τους συνοδεύουν νοσηλευτικό προσωπικό και συνάδελφοι τους. Κύριο σύμπτωμα της δηλητηρίασης η τύφλωση. Μπροστά και πίσω, κείτονται άλλοι νεκροί ή τραυματίες. Ο πίνακας βρίσκεται στο Αυτοκρατορικό Πολεμικό Μουσείο του Λονδίνου

  7) Ίσως το πιο γνωστό αντιπολεμικό έργο. Η Γκουέρνικα (ή Γκερνίκα στα ισπανικά) του Πάμπλο Πικάσο (1937).  Το έργο το εμπνεύστηκε από τις πληροφορίες που ελάμβανε για τον Ισπανικό Εμφύλιο. Σε αυτόν τον πίνακα δεν υπάρχουν όπλα και εκρήξεις, αλλά αποδίδονται με την τραγικότητα που αρμόζει οι συνέπειες  του πολέμου, στα ζωντανά όντα. Ένα διαμελισμένο άλογο και ταύρος,  διαμελισμένα κορμιά και τέσσερις γυναίκες που ουρλιάζουν με τα νεκρά μωρά τους. Το έργο είναι ασπρόμαυρο, μετά από απόφαση του ίδιου του καλλιτέχνη, γεγονός που τον δικαίωσε απόλυτα.

  8) Το πρόσωπο του πολέμου, του Σαλβαντόρ Νταλί, έργο του 1940, τότε που είχε τελειώσει ο Ισπανικός Εμφύλιος και άρχιζε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Απεικονίζεται ένα πρόσωπο, θα μπορούσε να είναι κάποιου νεκρού στρατιώτη, που θυμίζει νεκροκεφαλή. Από τα μάτια και το στόμα επαναλαμβάνεται το μοτίβο, γεγονός που εντείνει την απεχθή  αίσθηση  του πολέμου.

 9)  Άφησα για το τέλος, έναν πίνακα του Ρώσου Ζωγράφου, Basily Vereshchagin, με θέμα Η αποθέωση του Πολέμου. Φιλοτεχνήθηκε το 1871, και ίσως είναι αυτός, κατά τη γνώμη μου, που συνοψίζει όλη την τραγικότητα του πολέμου. Θάνατος και μόνο θάνατος. Ο ζωγράφος ακολουθούσε τον Ρωσικό στρατό κατά την εκστρατεία του στην περιοχή του σημερινού Τουρκμενιστάν, όπου είχε επιδοθεί σε ένα αγώνα υπόταξης όλων των ντόπιων φυλών. Αν και σήμερα χρησιμοποιείται για να δείξει τα δεινά του πολέμου, τότε είχε ως σκοπό να δείξει σε όλο τον κόσμο την δύναμη του Ρωσικού στρατού. Τελειώνοντας τον πίνακα αυτόν, τον αφιέρωσε: «σε όλους τους μεγάλους κατακτητές,  στο παρελθόν, το παρόν και τον μέλλοντα» Διττή βέβαια η ανάγνωση της παραπάνω ρήσης, εμείς ας μείνουμε σε αυτό, που δείχνει και μόνο. 

ΥΓ Οποιοιδήποτε συνειρμοί με τον σημερινό ρωσικό στρατό, δεκτοί. Όπως και με όποιον άλλον στρατό βρίσκεται στη θέση του επιτιθέμενου, σε οποιαδήποτε στιγμή και οποιοδήποτε χρόνο.

Αν όχι Μαραντόνα, τι;

   Η ανάρτησή μου αυτή γίνεται με αφορμή μία εικαστική παρέμβαση σε ένα σχολείο της χώρας μας, τον Γενάρη του 2020. Συγκεκριμένα μιλώ για το 3ο Δημοτικό Σχολείο Καλαμαριάς, όπου ο γκραφίστας Ηλίας Στύλου με την καλλιτεχνική υπογραφή Hayate έφτιαξε την μορφή του διάσημου Αργεντίνου ποδοσφαιριστή Ντιέγκο Μαραντόνα. 

  Οι εκπαιδευτικοί του σχολείου και μερίδα γονέων διαμαρτυρήθηκαν και ζήτησαν το σβήσιμο του έργου διότι με την εικόνα αυτή διαφημίζεται ένας άνθρωπος που στην προσωπική του ζωή κάθε άλλο από καλό παράδειγμα ήταν (ναρκωτικά). Ο καλλιτέχνης δεν δέχεται με κανέναν τρόπο την καταστροφή του έργου του, υποστηρίζοντας ότι έχει φτιάξει τον ποδοσφαιριστή, όπως ήταν στα νιάτα του, τότε που από ένα φτωχό παιδί των παραγκουπόλεων ξεκινούσε για να κατακτήσει τον κόσμο και ο Δήμαρχος, παίρνει παίρνει την θέση του καλλιτέχνη, δηλώνοντας ότι το έργο θα παραμείνει ως έχει. Από μένα, σεβαστές και οι δύο απόψεις.

  Με την ευκαιρία λοιπόν αυτού του γεγονότος, θα σας παρουσιάσω κάποια άλλα έργα τα οποία διακοσμούν με επιτυχία, τους κενούς και άχαρους τοίχους των σχολείων μας. Και στη συνέχεια θα τοποθετηθώ επί του θέματος.

  Το παραπάνω έργο είναι από το 133ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών (Κυψέλη), το οποίο φιλοτέχνησε ο γκραφίστας streetart Gospel με τίτλο Πάνθεον. Το έργο έγινε με την ευκαιρία των διακοσίων χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση και διακρίνονται οι μορφές της Μπουμπουλίνας, του Κολοκοτρώνη και του Κανάρη. Για την ιστορία, πριν από λίγες μόλις μέρες το έργο βανδαλίστηκε αγρίως από τους γνωστούς, αγνώστους.

  Το Δημοτικό Σχολείο Καναλακίου της Πρέβεζας, συνεργάστηκε με τον εικαστικό Λεωνίδα Γιαννακόπουλο που δημιούργησε το έργο: Η κιβωτός των Ονείρων. Στην προσπάθεια να ομορφύνουν το σχολείο τους, υπήρξε άριστη συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών του σχολείου, των τοπικών αρχών, του συλλόγου γονέων και κατοίκων του τόπου. Και απ'  ότι βλέπουμε, το αποτέλεσμα τους δικαιώνει.

  Το καλοκαίρι του 2020, ο σύλλογος Γονέων του Δημοτικού Σχολείου Άνω Σύρου σε συνεργασία με την εικαστικό, Αγνή Ρούσσου και την χειροτέχνη Κατερίνα Ρούσσου, αποφασίζουν να δώσουν μια πιο ευχάριστη νότα στο σχολείο τους και απ' ότι βλέπουμε, έχουν κατορθώσει να δώσουν στον χώρο μία σύνθεση με φαντασία και χρώματα, σίγουρα κατάλληλη για τον συγκεκριμένο χώρο.

   Η  τοιχογραφία που βλέπουμε, έγινε στο Δημοτικό Σχολείο Μαντουδίου, με δημιουργό του έργου τον grafiti art ΚΕΖ και με χορηγία των χρωμάτων Vitex και του PraktikerHellas. Κι εδώ πιστεύω, ότι πέρα από το καλόγουστο αποτέλεσμα, υπάρχει κι ένα πολύ διακριτό για τους μαθητές μήνυμα. 

   Ο θρυλικός, λογοτεχνικός ήρωας, Δον Κιχώτης, του Θερβάντες, κοσμεί το 52ο Δημοτικό Σχολείο της Αθήνας, έργο του Ισπανού καλλιτέχνη Monomatic.

  Το Σχολικό συγκρότημα ΤΑΛΩΣ του Ηρακλείου Κρήτης, επέλεξε ως θέμα του τον μυθικό μας ήρωα, Θησέα, τον φονέα του Μινώταυρου. Το έργο δημιούργησε η ομάδα VV Crew, που αποτελείται από τους Νεφέλη Σουλακέλλη και τον Νίκο Τσιρκινίδη.  

  Θα μπορούσα να παραθέσω και πολλά ακόμα παραδείγματα ή αν θέλετε κι εσείς να ψάξετε διαμέσου του google, όπου θα διαπιστώσετε ότι η φαντασία των καλλιτεχνών δεν έχει όρια. Η θεματολογία τεράστια. Από την μυθολογία, τη λογοτεχνία, την ιστορία, τον πολιτισμό, τον κόσμο των παραμυθιών, τα προβλήματα που απασχολούν τον σημερινό άνθρωπο  κ.α.

  Φυσικά και από τον αθλητισμό. Αν όμως είχα λόγο, και λαμβάνοντας υπόψη μου ότι όλη η φασαρία έγινε στη Θεσσαλονίκη, θα προτιμούσα κάποιον από τους μεγάλους αθλητικούς σταρ της πόλης, όπως τον Κούδα ή τον Χατζηπαναγή για παράδειγμα. Ή ακόμα τον Γκάλη. Γιατί όχι έναν από τους Ολυμπιονίκες: Πατουλίδου, Μελισσανίδη, Ταμπάκο, ή ακόμη και κάποιον παραολυμπιονίκη όπως τον Ταϊγανίδη.

  Καλός λοιπόν ο Μαραντόνα αλλά ας μάθουμε στα παιδιά μας, πρώτα πρώτα να είναι υπερήφανα για ανθρώπους της δικής τους πόλης, της δικής τους χώρας, οι οποίοι έχουν σίγουρα και σημαντική προσωπική ζωή  ο καθένας τους.

Κατέστρεψαν οι ίδιοι τα έργα τους

 

  Σήμερα θα σας παρουσιάσω τρεις εικαστικούς καλλιτέχνες, οι οποίοι σε κάποια φάση της ζωής τους κατέστρεψαν δικά τους έργα. Προσωπικά η καταστροφή οποιουδήποτε καλλιτεχνικού δημιουργήματος για μένα είναι μια πράξη ιερόσυλη, ανεπίτρεπτη, τραγική για τον καλλιτέχνη πρώτα πρώτα. Δεν μπόρεσα ποτέ μου να ξεχάσω, την απελπισία στο πρόσωπο ενός νέου γλύπτη, κάτι μικρά και ιδιότροπα πήλινα αγγεία εξέθετε, όταν ένας πιτσιρικάς ξέφυγε της προσοχής της μητέρας του, σκούντησε ένα ξύλινο βάθρο και το υπέροχο έργο συνετρίβη στο έδαφος, σπάζοντας σε χίλια δυο κομμάτια. 

  Τι είναι όμως  αυτό, που οδηγεί τον ίδιο τον δημιουργό να καταστρέψει το δικό του έργο; Ας δούμε τρεις περιπτώσεις γνωστών καλλιτεχνών. 

 Στις αρχές του εικοστού αιώνα, ο Κλωντ Μονέ (Claude Oscar Monet) ετοιμαζόταν να παρουσιάσει μία σειρά από τους περίφημους πίνακες του με τα Νούφαρα, αυτή που θα τον έκανε παγκοσμίως γνωστό ως έναν από τους μεγαλύτερους ιμπρεσιονιστές ζωγράφους. Εμμονικά απεικόνιζε στους πίνακες τους, όλη την ομορφιά του κήπου που είχε σχεδιάσει ο ίδιος στο νέο του σπίτι, στο Giverny, εξήντα πέντε χιλιόμετρα έξω από το Παρίσι. Μέσα στο μυαλό του είχε την αίσθηση που επιθυμούσε να δίνουν οι πίνακες του, αλλά τα μάτια του δεν ικανοποιούνταν με αυτό που έβλεπε όταν άφηνε τα πινέλα κάτω. Απόλυτα τελειομανής, ανικανοποίητος για το αποτέλεσμα, λίγες μέρες πριν την επικείμενη έκθεση του, καταστρέφει με μανία ένα μεγάλο μέρος των πινάκων αυτών. Όσο κι αν προσπάθησαν οι φίλοι του να τον συγκρατήσουν, αυτός με κλωτσιές διέλυσε τους καμβάδες, απλά και μόνο διότι δεν έβλεπε αυτό που ήθελε. Τελικά όμως διασώθηκαν πολλοί από εκείνους τους πίνακες, έφτιαξε κι άλλους και σήμερα όλοι οι φιλότεχνοι θαυμάζουν τα περίφημα Νούφαρα του Μονέ.   

Τα νούφαρα και η γιαπωνέζικη γέφυρα (1901)

  

  Το 1954, ο νεαρός Αμερικανός καλλιτέχνης της ποπ αρτ, Τζάσπερ Τζόουνς (Jasper Johns), αποφασίζει να καταστρέψει όλη την πρότερη  δουλειά του, η οποία ήταν επηρεασμένη από διάφορες τεχνοτροπίες και σχολές με σκοπό να ξεκινήσει από την αρχή, δημιουργώντας κάτι απόλυτα δικό του. Και τα καταφέρνει. Την επόμενη χρονιά, μόλις στα είκοσι τέσσερα του, φτιάχνει το πιο εμβληματικό του έργο: «The flag», ένα μείγμα ζωγραφικής και κολλάζ και ουσιαστικά καθιερώνει το δικό του στυλ. Σήμερα οι πίνακες του πουλιούνται σε αστρονομικές τιμές.

The flag 1954-55

  Τέλος, υπάρχει η σπουδαία Γαλλιδοαμερικανίδα γλύπτρια Λουίζ Μπερζουά (Louise Joséphine Bourgeois), που στα τελευταία χρόνια της ζωής της, προκάλεσε αίσθηση με τις τεράστιες αράχνες που δημιούργησε. Μια καλλιτέχνιδα με έντονο άγχος, με μία δύσκολη παιδική ηλικία όπου οι αναμνήσεις την καταδίωκαν συνεχώς, με κρίσεις αυπνίας, υστερίας και αστάθειας, έβρισκε ξανά την ηρεμία της μόνο αφού κατέστρεφε ότι δικό της έργο, έβρισκε εκείνη την στιγμή μπροστά της. 

Γιγαντιαία αράχνη 2002

  Αυτές λοιπόν είναι τρεις περιπτώσεις σπουδαίων καλλιτεχνών, οι οποίοι δεν δίστασαν, καθένας για τους δικούς του λόγους, να καταστρέψουν τα δημιουργήματα τους, πάνω στα οποία είχαν ξοδέψει χρόνο, κόπο και έμπνευση. Ο Μονέ διότι ήταν δεν τον ικανοποιούσε το τελικό αποτέλεσμα που έβλεπε, ο Τζόουνς διότι ήθελε να απαλλαγεί από τις μέχρι τότε επιρροές του και η Μπερζουά, για να απαλύνει τον ψυχικό της πόνο.

  Ερώτημα προς όλους: Πόσο εύκολο σας είναι να καταστρέψετε κάτι δικό σας; Να διαγράψετε για παράδειγμα ένα αρχείο κειμένου με ένα ποίημα σας; να πετάξετε στη φωτιά ένα διήγημά σας, μια ζωγραφιά σας, ένα χειροτέχνημα σας; Κι αν το κάνετε, τι σας ωθεί σε αυτήν την ενέργεια σας;

Τα "παραπονεμένα" έργα της Εθνικής Πινακοθήκης

 Προσωπικά θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό ότι ο επίσημος εορτασμός των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, ξεκίνησε από την ανακαινισμένη Εθνική Πινακοθήκη. Μία πράξη υψηλού συμβολισμού, που τοποθετεί στην πρώτη γραμμή τις εικαστικές τέχνες.   Αν αναλογιστούμε ότι τα ζητήματα τέχνης στην πατρίδα μας, δεν απολαμβάνουν όλα εκείνα, που μια πολιτεία θα όφειλε να προσφέρει από τη μία αλλά και τη μεγάλη μερίδα του κόσμου που την απαξιώνει συστηματικά  από την άλλη (δες τους συνεχείς βανδαλισμούς σε όλη τη χώρα).

  Με αφορμή λοιπόν την πράξη αυτή θα ήθελα να ευχηθώ μια καλύτερη τύχη για το σύνολο των Τεχνών στην πατρίδα μας. Εν ολίγοις θα ήθελα να δω συστηματική εισαγωγή της σε όλες τι βαθμίδες  εκπαίδευσης, θα ήθελα να δω γενναίες χρηματοδοτήσεις σε δημιουργούς με την μορφή παραγγελιών έργων τους, θα ήθελα να δω τη στήριξη των ερασιτεχνικών ομάδων, ιδιαίτερα στην επαρχία, θα ήθελα να δω πολιτικές, όπου κάθε μορφή Τέχνης θα φτάνει προς τους πολίτες εύκολα, κλπ, κλπ.

Ευχές είναι αυτές βέβαια!

  Στη σημερινή μου εγγραφή, θα προσπαθήσω να παρουσιάσω κάποια "παραπονεμένα" έργα της Εθνικής Πινακοθήκης, με θεματολογία σχετική με την Ελληνική Επανάσταση. Παραπονεμένα διότι δεν μπόρεσαν να λάβουν τη δημοσιότητα την οποία αξίζουν. Βλέπεις, παντού και πάντα, υπάρχουν οι "σταρ" που κλέβουν τη δόξα από τους υπόλοιπους.... Τα έργα αυτά δημιουργήθηκαν από το 1823 ως το 1858 είναι δηλαδή, πολύ κοντά στα χρόνια που φλεγόταν η χώρα μας για την απόκτηση της πολυπόθητης ανεξαρτησίας της.

Έργα που έγιναν με διάφορες τεχνικές, στο πεδίο ή στο εργαστήρι του καλλιτέχνη, και σίγουρα συμπληρώνουν την εικόνα που έχουμε διαμορφώσει στο μυαλό μας για τα γεγονότα και τους ανθρώπους της Επανάστασης. 

Οι ζωγράφοι είναι: 1) Krepin Louis-Philippe (Γάλλος, 1772-1851, θαλασσογράφος)

                                 2) Krazeisen Carl (Γερμανός, 1797-1878, φιλέλληνας και εθελοντής στην Ελληνικής Επανάστασης, μας έδωσε μοναδικά πορτραίτα των αγωνιστών της εποχής.)

                                 3) Gosse Nicolas Louis Francois (Γάλλος, 1787-1878, ιστορικός ζωγράφος.)

                                 4) Marsigli Filippo ( Ιταλός, 1790-1863, ιστορικός ζωγράφος.)

                                 5) Γεώργιος Μαργαρίτης (Έλληνας, 1814-1884, από τους πρώτους ζωγράφους της μεταεπαναστατικής Ελλάδας, σπούδασε στο Παρίσι.)

                                 6) Θεόδωρος Βρυζάκης (Έλληνας, 1814-1878, ένας από τους κορυφαίους μας ζωγράφους του 19ου αιώνα, θεμελιωτής της σχολής του Μονάχου)

                                 7) Delacroix Eygene (Γάλλος, 1798-1863, της ρομαντικής σχολής, εμπνεύστηκε πολλά έργα του από την Γαλλική και Ελληνική Επανάσταση.)

                                 8) Διονύσιος Τσόκος (Έλληνας, 1814-1862, σπούδασε στη Βενετία, ένας από τους πρώτους μας εθνικούς ζωγράφους της ελεύθερης Ελλάδας.)

 Απολαύστε τώρα όμως τα έργα, που επέλεξα για να προβάλλω στην εγγραφή μου αυτή, για να κερδίσουν λίγη από τη δόξα που τους αξίζει:

Krepin Louis-Philippe  Η ναυμαχία του Ναυπλίου 1823. Ελαιογραφία.

Krazeisen Carl Ο πολεμιστής Ι.Γ. Πέτας, 1826. Υδατογραφία

Gosse Nicolas Louis Francois Η μάχη της Ακρόπολης, 1827. Λάδι σε μουσαμά

Krazeisen Carl Καπετάνιος με τα παλικάρια του μαχόμενοι, 1829. Λιθογραφία σε χαρτί 

Marsigli Filippo Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη, 1829. Σέπια με κιμωλία

Γεώργιος Μαργαρίτης Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης ορμά έφιππος προς την Ακρόπολη, 1844.
Λάδι σε μουσαμά

Θεόδωρος Βρυζάκης Τυφλός τραυματίας, 1850. Λάδι σε μουσαμά

Delacroix Eygene Επεισόδιο του Ελληνικού Αγώνα, 1856. Λάδι σε μουσαμά

Διονύσιος Τσόκος Γέρος αγωνιστής που παίζει λύρα, 1858. Λάδι σε χαρτί