Η γέννηση του Χριστού στην Τέχνη

 Η Γέννηση του Χριστού έχει ιστορηθεί πολλές φορές από σημαντικούς καλλιτέχνες. Βασική έμπνευση αποτελούν οι Ευαγγελικές περικοπές. Αν και κάθε ζωγράφος αποδίδει διαφορετικά το ίδιο θέμα, η αίσθηση που αποκομίζει ο θεατής, αλλά και ο προσκυνητής, είναι η ίδια. Στέκεσαι μπροστά στην κάθε εικόνα με την γλυκύτητα που αρμόζει στη στιγμή, ξεχνώντας προς στιγμή ότι το εικονιζόμενο βρέφος είναι ο μετέπειτα Ιησούς, ο Θεός, ο ιδρυτής μίας θρησκείας, εκείνος που έφερε στον κόσμο ένα νέο, πρωτάκουστο μήνυμα. Μα έτσι δεν γίνεται πάντα με τη γέννηση κάθε νέου ανθρώπου; Χαιρόμαστε την στιγμή, διότι κάθε νεογέννητο εκφράζει την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο.

  Στη σημερινή εγγραφή μου θα σας παρουσιάσω τρεις εικόνες με θέμα τους τη Γέννηση του Χριστού, τις οποίες κατά την προσωπική μου γνώμη συγκαταλέγω μεταξύ των ομορφότερων ζωγραφικών έργων, με το θέμα αυτό.

  Η πρώτη είναι Δομίνικου Θεοτοκόπουλου, του κρητικού καλλιτέχνη, που μεγαλούργησε στο μακρινό Τολέδο της Ισπανίας. Η εικόνα αυτή, με τίτλο, "Η προσκύνησης των ποιμένων", είναι χωρισμένη σε δύο τμήματα. Κάτω έχουμε το ανθρώπινο στοιχείο, την Παναγία με τον νεογέννητο Χριστό και τους βοσκούς που μαζεύτηκαν εκεί από την γύρω περιοχή, οι οποίοι έσπευσαν μόλις κατάλαβαν ότι κάτι θαυμαστό γινόταν στην κοντινή τους σπηλιά. Είναι οι πρώτοι που αντιλαμβάνονται ότι κάτι σημαντικό συντελείται εκεί μπροστά τους εκείνη την νύχτα. Βλέπουμε την συντριβή στα πρόσωπά τους και σε όλη τη στάση των σωμάτων τους. Ο Χριστός εκπέμπει το δικό του φως, το οποίο φωτίζει τα πρόσωπα όσων των περιστοιχίζουν και συνδέει την εικόνα της Γέννησης με τις ουράνιες στρατιές των αγγέλων, οι οποίοι από ψηλά (το δεύτερο τμήμα της εικόνας), με όλη την λαμπρότητά τους δοξάζουν τον ερχομό του Θεανθρώπου στον δικό μας κόσμο. 

  Η δεύτερη εικόνα που μου αρέσει, είναι: Η μυστική Γέννηση του Σάντρο Μποτιτσέλι. Είναι στην ίδια λογική με την πρώτη εικόνα, και πάλι το κύριο θέμα είναι η προσκύνηση των βοσκών από την γύρω περιοχή, με πολλούς αγγέλους όχι μόνο πάνω στον ουρανό αλλά και χαμηλότερα από την Φάτνη, που δοξάζουν τον ερχομό του Σωτήρα Ιησού στην Γη. Η εικόνα δεν προκαλεί το δέος, όπως η εικόνα του Ελ Γκρέκο, αλλά είναι πιο ενθουσιώδης, πιο παιχνιδιάρικη θα τολμούσα να πω. Εντύπωση προκαλεί ο Ιωσήφ, ο οποίος κρύβει το πρόσωπό του, ίσως αναλογιζόμενος το βάρος της ευθύνης που έχει επωμιστεί.

  Η τρίτη εικόνα, είναι του Φώτη Κόντογλου, του μεγάλου αυτού Μικρασιάτη συγγραφέα και πρόσφυγα καλλιτέχνη, που επανέφερε την βυζαντινή αυστηρότητα στην αγιογραφία. Δίχως προοπτική αλλά με κάμποσους συμβολισμούς και με έναν ζωγραφικό τύπο, που ακολουθείται αυστηρά ως τις μέρες μας, από τους περισσότερους Έλληνες αγιογράφους. Στην εικόνα που βλέπουμε, το σπήλαιο βρίσκεται στην μέση, κατάμαυρο κι έξω από αυτό βρίσκεται η Παναγία με τον νεογέννητο και φασκιωμένο Χριστό. Η ζωή ξεπροβάλλει από το σκοτάδι, τον θάνατο. Πίσω από το κυρίως θέμα ξεπροβάλλουν οι άγγελοι, οι οποίοι αναγγέλλουν την χαρμόσυνη είδηση στους βοσκούς της γύρω περιοχής, οι οποίοι είναι οι μόνοι μάρτυρες του θαυμαστού αυτού γεγονότος. Κάτω αριστερά ένας ακόμα γέρο βοσκός συνομιλεί με τον Ιωσήφ που φαίνεται να βαραίνει από την ευθύνη, που έχει αναλάβει. Κάτω δεξιά, βλέπουμε δύο γυναίκες να ετοιμάζονται να κάνουν μπάνιο το μωρό  (το φωτοστέφανο δηλώνει ότι είναι ο Χριστός). Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι αυτή είναι μία λεπτομέρεια δανεισμένη από τα απόκρυφα Ευαγγέλια.

Καλά Χριστούγεννα, φίλοι μου, είθε η Γέννηση του Χριστού να φέρει την Ειρήνη σε κάθε εμπόλεμη περιοχή του πλανήτη μας!

Χριστουγεννιάτικες αντιπαλότητες

  Τις γιορτές των Χριστουγέννων, όλοι μας λίγο πολύ τις αναμένουμε με αγωνία. Άλλοι για να ξεκουραστούν, άλλοι για να διασκεδάσουν κι άλλοι για να εορτάσουν την μεγάλη εορτή της Γέννησης του Χριστού, τον Ερχομό του Νέου Έτους και τα Φώτα με τον αγιασμό των υδάτων. Το στόλισμα του σπιτιού, τα Κάλαντα, τα γλυκά, ο εκκλησιασμός, τα δώρα, οι διασκεδάσεις, οι εορταστικές συνευρέσεις και τραπεζώματα, όλα συντελούν ώστε να περάσουμε όμορφα, αυτές τις γιορτινές μέρες.  

  Στη σημερινή μου εγγραφή θα ασχοληθώ με τις αντιπαλότητες των εορτών. Όχι, δεν είναι, ευτυχώς, από εκείνες που διχάζουν τον λαό μας. Θα μπορούσαμε να τις πούμε και γλυκιές αντιθέσεις που δημιουργούνται συνήθως από την πάλη ανάμεσα στις Παλιές, Δικές μας Παραδόσεις και εκείνες που επιβάλλονται εύκολα σε μια, θέλουμε δεν θέλουμε, παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, μέσα στην οποία συνυπάρχουμε κι εμείς. Και μάλιστα αυτές οι Νέες Παραδόσεις, έχουν απίστευτη δυναμική μιας και βλέπουμε ότι πολύ εύκολα επιβάλλονται και σε χώρες που δεν έχουν καμία σχέση με τη Γέννηση του Χριστού. Όπως για παράδειγμα βλέπετε στη δίπλα εικόνα, Χριστουγεννιάτικο στόλισμα σε κάποια πλατεία της Μπανγκοκ, πρωτεύουσας της Ταϊλάνδης, όπου οι Βουδιστές πλειοψηφούν με ποσοστό άνω του 93%.

  Πρώτη αντιπαλότητα:  Δέντρο ή καραβάκι;  Αν και το Χριστουγεννιάτικο δέντρο έχει καθιερωθεί πια ως το βασικό στοιχείο στολισμού στα σπίτια και τις πλατείες μας, ακόμα βαθιά μέσα, κάποιες ενοχές όλοι μας κουβαλάμε που αφήσαμε το δικό μας Χριστουγεννιάτικο καραβάκι να χαθεί. Οι Δήμοι μαζί με τα πολλά δέντρα που στολίζουν, ειδικά οι παραθαλάσσιοι, θα φτιάξουν κι ένα ολοφώτιστο Χριστουγεννιάτικο καραβάκι. Στα σπίτια ελάχιστα είναι τα καραβάκια. Για να πούμε την αλήθεια, το δέντρο και πιο εντυπωσιακό είναι, και γεμίζει τον χώρο με την αίσθηση των γιορτών, και με μεγάλη χαρά, ειδικά εάν υπάρχουν παιδιά, στολίζεται. Το καραβάκι πάλι μας παραπέμπει νοσταλγικά, στα χρόνια εκείνα που όλα ήταν πιο "ταπεινά", πιο ταιριαστά με το μήνυμα της γέννησης του Θεανθρώπου σε μια σπηλιά, δίχως καμία πολυτέλεια. 

  Δεύτερη αντιπαλότητα: Χοιρινό ή γαλοπούλα στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι; Το χοιρινό, πιο εύγευστο κατά την γνώμη μου και μέρος μιας παράδοσης, από τα παλιά χρόνια, τότε που κάθε οικογένεια στα χωριά μεγάλωνε κι ένα γουρουνάκι, το οποίο θα σφαζόταν την παραμονή των Χριστουγέννων. Η γαλοπούλα, γεμιστή παρακαλώ, μας ήλθε πολύ αργότερα, ως μόδα από την εσπερία. Εντυπωσιακή, δεν λέω, όταν σερβίρεται στο τραπέζι μα δύσκολη στο μαγείρεμά της. Για να την πετύχεις γεύση, υφή κλπ,  πρέπει να είσαι σεφ με τρία τουλάχιστον αστέρια Μισελέν.

  Τρίτη αντιπαλότητα: Κουραμπιέδες ή Μελομακάρονα; Αυτή κι αν είναι μάχη. Το μεν σε δελεάζει με γέμιση καβουρδισμένου αμυγδάλου και άφθονη πασπαλισμένη άχνη το δε σε χορταίνει με το μελένιο σιρόπιασμα του. Σίγουρα δύσκολη η επιλογή. Προσωπικά παίζω με το αουτσάιντερ των ημερών, το γαλακτομπούρεκο.

  Τέταρτη αντιπαλότητα: Τα δώρα έρχονται με τον Άη Βασίλη ή με τη γέννηση του Χριστού; Εδώ να δεις τα καημένα τα παιδάκια, να υποστηρίζουν με όλη την αφέλεια τους, κάθε ένα αυτό που γίνεται στο σπίτι του ως σωστό. Μα και το άλλο: Ποιος τα φέρνει τα δώρα; Ο Άη Βασίλης ή ο Άη Νικόλας; Ο Άη Βασίλης βέβαια, μα αν βρίσκεσαι στην κεντρική Ευρώπη, δεν νομίζω κάποιος να αμφισβητεί τον δικό τους Άη Νικόλα. Και τα ερωτήματα δεν τελειώνουν. Ο Άη Βασίλης έρχεται από τον Βόρειο Πόλο, την Λαπωνία ή από τη Καισάρεια; και ποιος είναι ο Άη Βασίλης; Εκείνος ο χοντρός παππούλης ντυμένος στα κόκκινα, ναι αυτός της Coca Cola, που περιδιαβαίνει τον κόσμο πάνω στο έλκηθρό του μοιράζοντας δώρα ή ο αυστηρός και ασκητικός άγιος των γραμμάτων που δεν μας καταδέχεται κιόλας. Πάντως, όπως και να το κάνουμε, τα παιδιά έχουν δώσει την απάντησή τους, σίγουρα ο χοντρός παππούλης τα κοιμίζει γλυκά γλυκά ενώ εκείνα ονειρεύονται το δώρο του. Και ο δικός μας, ο Καισαρείας, ως παρηγοριά συνδέεται με την περίφημη βασιλόπιττα και το τυχερό φλουρί.

 Πέμπτη αντιπαλότητα: Και μιας που μιλήσαμε για βασιλόπιττες, κλασσική βασιλόπιττα ή κρεατόπιτα; Ναι για εσάς του αστούς, σε πολλά μέρη της Ελλάδας, την Πρωτοχρονιά φτιάχνουν μια νόστιμη κρεατόπιτα, με μπόλικο κρεμμύδι, μυρωδικά και εκλεκτό ψιλοκομμένο κρέας, μέσα στην οποία βάζουν το φλουρί. Βέβαια πιο γνωστή είναι η βασιλόπιτα που αγοράζουμε από τον φούρνο ή το ζαχαροπλαστείο.  Κάποιες νοικοκυρές, θα μπουν στον κόπο να την φτιάξου με τα χεράκια τους ξεσηκώνοντας την συνταγή κάποιου γνωστού τηλεοπτικού σεφ. Πιο εύκολη, δεν λέω, αλλά η νοστιμιά μιας ζεστής κρεατόπιτας δεν συγκρίνεται.

  Το καλό είναι ότι κάθε ένας αποδέχεται τον άλλο με την όποια επιλογή του. Θέλει δέντρο, θέλει κουραμπιέ, θέλει γαλοπούλα, θέλει τον Άγιο της Coca Cola, θέλει κρεατόπιτα, όλοι θα γιορτάσουν με χαρά, κυρίως οικογενειακά, τις ημέρες αυτές. Φαίνεται ότι εδώ η θεία προτροπή: "Κι επί Γης ειρήνη" έχει βρει ώτα ευήκοα στις καρδιές των Ανθρώπων, κι ας μην ήταν αυτό ακριβώς το μήνυμα των αοιδών αγγέλων.

Αγαπητοί μου φίλοι, ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ, όπως κι αν τις γιορτάσετε.