Νάρκισσος, ο μυθικός ωραιοπαθής!

   «Αυτός που ερωτεύεται τον εαυτό του δεν θα έχει αντίπαλους». 

-Βενιαμίν Φραγκλίνος

Ο Νάρκισσος είναι ένας ιδιαίτερος χαρακτήρας της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Αυτό που τον ξεχώριζε από τους άλλους νέους της εποχής του, ήταν η απίστευτη ομορφιά του. Υπάρχουν διάφορες παραλλαγές του μύθου του, ώστε να μου δίνεται η δυνατότητα, να επιλέξω εκείνον που μου αρέσει περισσότερο.

Ο Νάρκισσος ήταν γιός του του ποταμού Κηφισού και της νύμφης του νερού, Λιριόπης. Σύμφωνα με τον μύθο, η ωραιοπάθεια του και ο εγωισμός που ανέπτυξε εξαιτίας αυτών, ήταν η αιτία, όσες γυναίκες ή θεές τον ερωτεύονταν, αυτός να αγνοεί τις εκδηλώσεις αγάπης τους και να απορρίπτει τα ερωτικά κελεύσματά τους.

Μία από αυτές που τον ερωτεύτηκαν ήταν η δίδυμη αδελφή του, η νύμφη Ηχώ. Και φαίνεται ότι ήταν η μοναδική φορά που ο όμορφος νέος ανταποκρίθηκε στην αγάπη της. Δυστυχώς γι΄ αυτόν, για λόγους που δεν αναφέρονται, αυτή πέθανε. Ο απαρηγόρητος Νάρκισσος, μόνη παρηγοριά έβρισκε στην αντανάκλαση του εαυτού του στα ήρεμα νερά κάποιας λίμνης της Βοιωτίας, όπου για ώρες θαύμαζε την ωραιότητα του ειδώλου του. Ήταν τόση η προσήλωσή του στην εικόνα του, ώστε τελικά ερωτεύτηκε τον ίδιο τον εαυτό του. Στάθηκε αδύνατον να ξεφύγει από την εικόνα της απίστευτης ομορφιάς του, γερμένος για μέρες στη λίμνη, άσιτος και αποχαυνωμένος, μέχρι που πέθανε.

Από τη μια έχουμε μια ρομαντική ιστορία (Νάρκισσος - Ηχώ) και από την άλλη έναν ήρωα, που αγαπάει εντέλει την ίδια την εικόνα του, έναν εγωιστή που θεωρεί ότι η ομορφιά του, ήταν το μεγαλύτερο δώρο που του είχαν χαρίσει η θεοί. Διαλέγεται προς ποια μεριά θα γύρει η πλάστιγγα της δικής προσέγγισης!

Θα ξεκινήσω την παραπέρα περιπλάνησή μου στον μύθο αυτό, με ένα ηχητικό απόσπασμα από το ραδιοφωνικό θεατρικό Νάρκισσος και Ηχώ, το οποίο έγραψε ο Νότης Περγιάλης το 1954 και ερμήνευσαν μαγευτικά ο Δημήτρης Χορν και η Έλλη Λαμπέτη.

Ακολουθεί ένα ποίημα της Μελισσάνθης ( Ήβη Κούγια-Σκανδαλάκη, 1907-1991), στο οποίο μας θέτει ένα φιλοσοφικό ερώτημα σχετικό με την ανάστροφη εικόνα που προσλαμβάνει η ψυχή, όπως αυτήν του ειδώλου στον καθρέπτη.

Νάρκισσος

Κανείς δεν ξέρει την αληθινή ιστορία του Νάρκισσου

Ονειρευόταν την ομορφιά

κι έσκυβε πάνω απ’ το νερό

να την γνωρίσει στο πρόσωπό του

Έβλεπε φύλλα κι ανταύγειες

έναν ανάστροφο, υδάτινο ουρανό

σκιές και λάμψεις απατηλές

κι ονειρευόταν πάντα.

Κάποτε τρόμαξε τόσο

Σαν είδε την ανάστροφή του εικόνα

-μέσα σε κύκλο κλειστό

βλέμμα ακίνητο, παγωμένο

στο θάνατο δοσμένο, πρόσωπο

παραμορφωμένο, φαγωμένο από τη σήψη

Τον λύγισε τόσο βαθιά η απελπισία

που πνίγηκε μες στο νερό

Σαν φάνηκε το απελπισμένο πρόσωπό του

στο θάνατο ήτανε πράγματι ωραίο

αλλιώτικα ζωντανό.

Γιατί όπως στα όνειρα και στους μύθους

όλα μπορεί να κρύβουν μια διπλή σημασία

-κι ο θάνατος να σημαίνει ζωή-

Μες στην ψυχή μας, όπως στην ψυχή του κόσμου

όλα καθρεφτίζονται ανάστροφα

καθώς το δέντρο στο ποτάμι.

  Μα και ο Ιρλανδός λογοτέχνης Όσκαρ Ουάιλντ, έγραψε το παρακάτω πεζό για τον μυθικό ήρωα μας, στο οποίο εκφράζεται με λυρικό τρόπο η εξάρτιση του Νάρκισσου από το καθρέφτισμα της ομορφιάς του στη λίμνη. Αλλά κι αυτή με τη σειρά της ομολογεί ότι στα μάτια του, έβλεπε την αντανάκλαση της δικής της ομορφιάς σε ένα παιχνίδι μοιραίας αλληλοεξάρτησης.

Όταν πέθανε ο Νάρκισσος, η λίμνη της ηδονής του μετατράπηκε από μια κοιλότητα με γλυκά νερά σε μια κοιλότητα με αλμυρά δάκρυα, και οι Ορειάδες έφτασαν κλαίγοντας μέσα από τα δάση για να τραγουδήσουν στη λίμνη και να την παρηγορήσουν.

Κι όταν είδαν ότι η λίμνη είχε μετατραπεί από μια κοιλότητα με γλυκά νερά σε μια κοιλότητα με αλμυρά δάκρυα, χαλάρωσαν τους πράσινους βοστρύχους των μαλλιών τους και κραύγασαν και είπαν στη λίμνη: «Δεν μας ξαφνιάζει που πενθείς έτσι τον Νάρκισσο, τόσο όμορφος που ήταν».

«Μα ήταν όμορφος ο Νάρκισσος;» είπε η λίμνη.

«Ποιος το ξέρει αυτό καλύτερα από σένα;» απάντησαν οι Ορειάδες. «Πέρναγε συνέχεια από μπροστά μας αλλά εσένα έψαχνε, και ξάπλωνε στις όχθες σου και σε κοιτούσε, και στον καθρέφτη των νερών σου αντανακλούσε την ομορφιά του».

Κι η λίμνη απάντησε: «Εγώ όμως αγαπούσα τον Νάρκισσο γιατί, όσο ήταν ξαπλωμένος στις όχθες μου και με κοιτούσε, στον καθρέφτη των ματιών του έβλεπα να αντανακλάται πάντα η δική μου ομορφιά».

Κι ένα τραγούδι για τη συνέχεια, το οποίο ερμηνεύει με την χαρακτηριστική του φωνή ο Ψαραντώνης, σε στίχους και μουσική των Θωμά και Ευριπίδη Μπέκου. Το οποίο διδάσκει ότι για να πετύχεις τα μεγάλα και τα σπουδαία, οφείλεις πρώτα να σκοτώσεις τον Νάρκισσο, που κουβαλάς μέσα σου.

  Και κλείνω την εγγραφή μου, με κάποιους από τους πολλούς πίνακες που απεικονίζουν τον μύθο του Νάρκισσου.

Ο Νάρκισσος του Ιταλού ζωγράφου Καραβάτζιο (1597-1599)

Ο Νάρκισσος του Φλαμανδού ζωγράφου Ζαν Κοσσιέρς (1600 - 1671) 

Ο Νάρκισσος του Νορβηγού ζωγράφου Μάγκνους Γκούσταβσον (2017)

Ο Νάρκισσος του Αλέκου Φασιανού (2003)

Bob Dylan, Μητέρα των Μουσών.

   

Ο Δίας σαν βοσκός αποπλανά την Μνημοσύνη
Jakob de Wit (1727)

  Μνημοσύνη. Μια από τις πολλές θεότητες των Αρχαίων μας προγόνων, η οποία προσωποποιεί την μνήμη και τον Πολιτισμό. Άγνωστη στους πολλούς, δικαίως, μιας και Πάνθεον των αρχαίων είναι ατελείωτο. Κι όμως, ο σπουδαίος Αμερικανός μουσικός, στιχουργός και ποιητής, κάτοχος του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2016, Bob Dylan, το 2020 έγραψε ένα τραγούδι για την μητέρα των Μουσών, την Μνημοσύνη.    Μητέρα των Μουσών από τον Δία, κι όπως λέει ο μύθος, αυτός κοιμήθηκε μαζί της για εννέα συνεχείς νύχτες ώστε να δημιουργηθούν οι εννέα θεές της μουσικής, του χορού και της ποίησης.

 Στους στίχους του τραγουδιού αυτού καλεί την Μνημοσύνη, να του τραγουδήσει για όλα όσα θεωρεί σπουδαία. Την αγάπη που έφυγε γρήγορα, για τους ήρωες που στάθηκαν μόνοι τους, θέλοντας να ελευθερώσουν τον κόσμο. Και στη συνέχεια της εξομολογείται την αγάπη του, για την πρωτότοκη κόρη της, την Καλλιόπη, προστάτρια της επικής ποίησης αλλά το σημαντικότερο είναι ότι φτάνοντας στο τέλος της ζωής του, αισθάνεται ότι δεν έχει "δει" όσα θα ήθελε και ζητεί τη συνδρομή της, για να το πετύχει.

  Πόσο παρόμοιο είναι με αυτό, που έκανε ο Όμηρος, όπου στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια, επικαλείται συνολικά δεκαεπτά φορές την μούσα, να τον βοηθήσει στην ιστόρηση των δύο αυτών επών. Το ίδιο κάνει και ο Ησίοδος, όπου στο ποίημα του "Έργα και Ημέραι" επικαλείται τις Μούσες για να το γράψει. Κι από εκεί και πέρα, κάθε καλλιτέχνης που σέβεται τον εαυτό του, οφείλει να βρει τη δική του Μούσα. 

 Είναι αλήθεια ότι χαίρομαι όταν ανακαλύπτω σημαντικούς, ξένους καλλιτέχνες, οι οποίοι έχουν εμπνευστεί έργα τους από την αρχαία ελληνική μυθολογία, αλλά συγχρόνως θλίβομαι, όταν γνωρίζω πόσο έχει υποβαθμιστεί το ανάλογο αντικείμενο στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση της χώρας μας. (Μακάρι να ήταν αυτό το μόνο στραβό στα εκπαιδευτικά πράγματα της πατρίδας μας.)

  Ας διαβάσουμε όμως τους στίχους του Bob Dylan:

  (Μνημοσύνη)

Μητέρα των Μουσών, τραγούδα για μένα

Τραγούδα για τα βουνά και τη βαθιά σκοτεινή θάλασσα

Τραγούδα για τις λίμνες και τις νύμφες του δάσους

Τραγούδα με όλη σας την καρδιά, όλες οι γυναίκες της χορωδίας

Τραγούδα για την τιμή και τη μοίρα και για τη δόξα

Μητέρα των Μουσών, τραγούδα για μένα

Μητέρα των Μουσών, τραγούδα για την καρδιά μου

Τραγούδα για μια αγάπη που έφυγε πολύ γρήγορα

Τραγούδα για τους ήρωες που στάθηκαν μόνοι

Τα ονόματα τους χαράχτηκαν σε πινακίδες από πέτρα

Που αγωνίστηκαν με πόνο για να ελευθερώσουν τον κόσμο

Μητέρα των Μουσών, τραγούδα για μένα

Τραγούδα για τον Σέρμαν, τον Μοντγκόμερι και τον Σκοτ

Και για τον Ζούκοφ, τον Πάτον και τις μάχες που έδωσαν

Που άνοιξαν το δρόμο για τον Πρίσλεϊ να τραγουδήσει

Που άνοιξαν τον δρόμο για τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ

Που έκαναν αυτό που έκαναν και συνέχισαν τον δρόμο τους

Φίλε, θα μπορούσα να σου διηγηθώ τις ιστορίες τους όλη μέρα

Ερωτεύομαι την Καλλιόπη

Δεν ανήκει σε κανέναν, γιατί να μην μου δοθεί;

Μιλάει σε μένα, μιλάει με τα μάτια της

Έχω κουραστεί να κυνηγάω ψέματα

Μητέρα των Μουσών, όπου κι αν βρίσκεσαι

Έχω ήδη ξεπεράσει τη ζωή μου κατά πολύ

Μητέρα των Μουσών, απελευθέρωσε την οργή σου

Πράγματα που δεν μπορώ να δω, εμποδίζουν τον δρόμο μου

Δείξε μου τη σοφία σου, πες μου τη μοίρα μου

Κάνε με να σταθώ με εντιμότητα, κάνε με να περπατήσω με ευθύτητα

Σφυρηλάτησε την ταυτότητά μου από μέσα προς τα έξω

Ξέρεις για τι μιλάω

Πάρε με στον ποταμό, απελευθέρωσε τη γοητεία σου

Άφησέ με να ξαπλώσω λίγο στην αγκαλιά σου

Ξύπνησέ με, ταρακούνησέ με, απελευθέρωσέ με από τον πειρασμό

Κάνε με αόρατο, σαν τον αέρα

Έχω μυαλό να περιπλανηθώ, έχω μυαλό να ταξιδέψω

Ταξιδεύω ανάλαφρα και δεν βιάζομαι να γυρίσω σπίτι.

  Για του λάτρεις του Dylan κλείνω με την αντίστοιχη μπαλάντα του, με τίτλο Μητέρα των Μουσών: 

Ευρυδίκη και Ορφέας ( από τον Rilke ως τον οίκο μόδας Gucci )

 "Της είχε δανείσει και τη συλλογή ποιημάτων του Rilke, “Τα σονέτα προς τον Ορφέα”, σε πρωτότυπη γερμανική έκδοση του 1922, με ποιήματα βαθιά υπαρξιακά, που αναφέρονταν στον ξαφνικό θάνατο της Βέρας Ούκαμα Κνουπ, τα οποία διάβαζε και ξαναδιάβαζε εξασκώντας και τα γερμανικά της. Όταν του το επέστρεψε, εκείνος έγραψε μια ιδιόχειρη αφιέρωση στην πρώτη σελίδα, “Στη λατρευτή μου, Ελένη, που γεμίζει με χαρά της ζωή μου! Για πάντα δικός σου, Νικόλαος Καρδιανός” και της το έδωσε πίσω."

  Το παραπάνω, είναι ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημά μου, Στη σκιά του Ποιητή. "Τα σονέτα προς τον Ορφέα", είναι ένα από τα πιο γνωστά έργα του γερμανόφωνου λυρικού ποιητή, Rainer Maria Rilke. Στο ποίημα αυτό, ο Rilke παίρνει τον ρόλο του Ορφέα και τη θέση της αγαπημένης του Βέρας, τη δίνει στην Ευρυδίκη. Κι όπως ο Ορφέας στον μύθο κατεβαίνει στο Άδη για να μαγέψει με την μουσική του τον Άδη και την Περσεφόνη, ώστε να του επιστρέψουν την Ευρυδίκη, που είχε πεθάνει από δάγκωμα φιδιού, έτσι κι ο Rilke, προσπαθεί να φέρει και πάλι στη ζωή την νεαρή, αγαπημένη του Βέρα, διαμέσου των στίχων αυτού του ποιήματος. 

 Το ποίημα χαρακτηρίζεται ως βαθιά υπαρξιακό, διότι διαπραγματεύεται δύο από τις βασικές έννοιες που απασχολούν τον άνθρωπο, τη ζωή και τον θάνατο. Την ζωή που την εκφράζει ο Ορφέας με τη θεσπέσια μουσική του και τον αγώνα του να επαναφέρει στον επάνω κόσμο την αγαπημένη του γυναίκα. Και τον ανεπίστρεπτο θάνατο, που ουδείς μπορεί να νικήσει, ούτε ο Ορφέας που δελέασε του Θεούς του Κάτω  Κόσμου, ώστε να του δώσουν πίσω την Ευρυδίκη του, αλλά σε μια στιγμή αδυναμίας έσπασε την επιταγή των Θεών να μην κοιτάξει πίσω του κι έτσι χάθηκε η μοναδική ευκαιρία του, να την αναστήσει.

  Παρακάτω θα σας παρουσιάσω ένα αποσπάσματα του ποιήματος αυτού, μεταφρασμένο από τον Άρη Δικταίο:

Και σχεδόν παιδούλα ήτα, που ανεφάνη

απ’ του άσματος και της λύρας τη χαρά

κι έλαμπε στα εαρινά της πέπλα καθαρά

κι είχε την κλίνη της μες στο αυτί μου κάνει

κι αποκοιμήθηκε μέσα μου, Κι όσα είχα θαυμάσει

δέντρα, άλλοτε, κι οι απτοί ορίζοντες εκείνοι

και το αισθητό λιβάδι κι όποια είχα δοκιμάσει

έκπληξη, απ’ όλ’ αυτά ο ύπνος της είχε γίνει.

Κοιμότανε τον κόσμο. Τραγουδιστή Θεέ, πώς

έτσι τέλεια την έκαμες, που να μη ζητήσει

πριν ξύπνια να ’ναι; Δες, εγεννήθηκε κι αποκοιμήθη.

Πού να ’ναι ο θάνατός της; Ω, το θέμα αυτό

θα το αποκαλύψεις, πριν το τραγούδι σου σιγήσει; —

Για πού φεύγει, έξω από με;… Μια παιδούλα σχεδόν…

(Όποιος θέλει να διαβάσει ολόκληρο το ποίημα, θα το βρει εδώ, σε μετάφραση του Γιώργου Βαρθαλίτη.)

  Ο μύθος του Ορφέα και της Ευρυδίκης, έχει εμπνεύσει ζωγράφους, γλύπτες, ποιητές, θεατρικούς συγγραφείς, κλασικούς και σύγχρονους συνθέτες, ακόμα και διαφήμιση του οίκου μόδας Gucci έχει δημιουργηθεί με θέμα τον έρωτά τους και την πάλη με τον θάνατο. Βέβαια στην εγγραφή μου αυτή περιορίζομαι σε κάποια ποιήματα, έναν πίνακα ζωγραφικής και την δεκάλεπτη ταινία (ιδιαίτερα καλή), που σκηνοθέτησε η Gia Coppola για την Gucci.

George Frederic Watts (1817-1904), Ορφέας και Ευρυδίκη

Στον Ορφέα ( Γιάννης Ρίτσος)

Το καλοκαίρι εφέτος, κάτω απ’ τον αστερισμό της Λύρας, μένουμε συλλογισμένοι.

Ποιο τ’ όφελος που μάγεψες με το τραγούδι σου τον Άδη και την Περσεφόνη

και σου επιστρέψανε την Ευρυδίκη; Ο ίδιος εσύ, στη δύναμή σου δυσπιστώντας,

στράφηκες να βεβαιωθείς, κι εχάθη πάλι το βασίλειο των ίσκιων κάτω απ’ τις λεύκες.

Τότε, απ’ το ακατόρθωτο σκυμμένος, κήρυξες στη λύρα

τη μοναξιά σαν την ύστατη αλήθεια. Αυτό δε σου το συχωρέσαν

ούτε οι θεοί ούτε οι άνθρωποι. Μαινάδες σού κομμάτιασαν το σώμα

στις όχθες του Έβρου. Μόνο η λύρα σου κι η κεφαλή σου φτάσανε στη Λέσβο

παρασυρμένες απ’ το ρεύμα. Ποια η δικαίωση, λοιπόν, του τραγουδιού σου;

Μήπως η στιγμιαία (εικονική κι αυτή) συνοχή του φωτός και του σκότους;

Ή μήπως το που οι Μούσες κρέμασαν τη Λύρα σου καταμεσής στ’ αστέρια;

Κάτω από τούτο τον αστερισμό, το καλοκαίρι εφέτος, μένουμε συλλογισμένοι.

 Η ΕΥΡΥΔΙΚΗ ΣΤΟΝ ΟΡΦΕΑ του ROBERT BROWNING 
Δώσε σ’ εμένα το στόμα, τα μάτια, το μέτωπο!Άφησέ τα και πάλι να με ρουφήξουν! Ένα βλέμμα σου τώραθα με τυλίξει για πάντα, να μην βγωέξω απ’ το φως του, αν και το σκότος κείται πιο πέρα:κράτησέ με ξανά ασφαλή με τα δεσμάενός αθάνατου βλέμματος! Κι όλη τη θλίψη που υπήρξετην ξεχνώ∙ κι όλο τον τρόμο που μπορεί να υπάρξειτον αψηφώ - παρελθόν κανένα δεν είναι δικό μου, μέλλον κανένα: κοίταξέ με!

  Και για τέλος σας φύλαξα την ταινία.  Δείτε την, αν και φτιάχτηκε για να διαφημίσει μία κολεξιόν του οίκου μόδας Gucci, αξίζει:

Γκούσταφ Κλιμτ (Gustaf Klimt) με ελληνικό ενδιαφέρον.

το φιλί (1908)

  Ο Γκούσταφ Κλιμτ (1862-1918), είναι ένας από τους  αγαπημένους μου καλλιτέχνες. Θεωρείται  ως ο σημαντικότερος Αυστριακός ζωγράφος και σίγουρα ο πιο εμπορικός τους. 

Οι πίνακες του πωλούνται σε αστρονομικές τιμές, αρκετοί πάλι θεωρούνται εθνικοί θησαυροί της Αυστρίας, όπως το περίφημο "Φιλί".  Αν βρεθείς στην Βιέννη, βρίσκεις παντού αναμνηστικά με το έργο αυτό, από αφίσες ως μπλοκ και στυλό. Αυτό που με εντυπωσιάζει στην ζωγραφική του, είναι η εξύψωση της γυναικείας υπόστασης διαμέσου ενός  αχαλίνωτου ερωτισμού που εκπέμπεται απροκάλυπτα. 

  Σε αυτήν μου την εγγραφή δεν διαπραγματεύομαι καλλιτεχνικά ρεύματα ή κινήματα στα οποία ανήκει  η ζωγραφική του, αλλά θα αναφέρω ότι στους πίνακες του υπάρχουν πολλές επιρροές από την αρχαία ελληνική, μυκηναϊκή και αιγυπτιακή ζωγραφική αλλά και τα ιαπωνικά χαρακτικά. Στο τέλος κάνω ένα μικρό αφιέρωμα στα έργα του με ελληνικό ενδιαφέρον.

Αυτό πάντως, που μας άφησε ο Κλιμτ, είναι κάτι το εντελώς νέο και πρωτοποριακό, που αν και όλοι οι σχετικοί με την τέχνη της εποχής του το αναγνώριζαν, λίγοι μπόρεσαν να το

Gustav Klimt (1862-1918) Emilie Floge (1874-1952)

αποδεχθούν. Πλην των γυναικών των πλουσίων ανδρών της εποχής, που περίμεναν στη σειρά για να έχουν την τύχη να τις ζωγραφίσει ο σημαντικός καλλιτέχνης, με τον δικό του, μοναδικό τρόπο. Κάθε γυναίκα της οποίας έφτιαχνε το πορτραίτο, κέρδιζε την αθανασία της πιο "δυνατής" της εικόνας.  Πολλά φημολογούνται για την ερωτική του ζωή. Χαρακτηριστικά λένε, ότι κοιμήθηκε με κάθε γυναίκα που ζωγράφισε. Το σίγουρο είναι ότι ήταν πάντα στενά συνδεδεμένος με την σχεδιάστρια μόδας Emilie Floge, την οποία έχει χρησιμοποιήσει ως μοντέλο σε αρκετούς πίνακες του. 

  Ο Κλιμτ ήταν ένας καλλιτέχνης αφοσιωμένος απόλυτα στην τέχνη του, την οποία υπηρέτησε με πάθος από την παιδική του ηλικία. Για την συνεισφορά του στην τέχνη βραβεύτηκε από τον αυτοκράτορα Φραγκίσκο Ιωσήφ αλλά και κατηγορήθηκε ως πορνογράφος, όταν φιλοτέχνησε την οροφή της μεγάλης αίθουσας του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Οι ίδιοι οι εργοδότες του, μη ανεχόμενοι την τολμηρή απεικόνιση των τριών επιστημών (Φιλοσοφίας, Ιατρικής και Νομικής), αρνήθηκαν να παραλάβουν το έργο αυτό. Ποτέ δεν φανερώθηκε και τελικά καταστράφηκε κατά την αποχώρηση των Ναζί από την Αυστρία. 

Πίνακες του Κλιμτ, που έχουν σχέση με την πατρίδα μας:

Δανάη ( 1907) Σύμφωνα με τον μύθο, η πανέμορφη πριγκίπισσα
 είχε φυλακιστεί από τον πατέρα της, βασιλιά του Άργους, Ακρίσιο.
Ο Δίας όμως που την είχε ερωτευτεί, μπόρεσε να την φτάσει
μεταμορφωμένος σε χρυσή βροχή. Στον πίνακα βλέπουμε αυτήν
 ακριβώς την σκηνή, όπου η βροχή ρέει ανάμεσα της ενώ εκείνη 
απολαμβάνει την ηδονή της στιγμής.

Αθηνά Παλλάδα (1898). Η θεά της Σοφίας, η προστάτρια των
γραμμάτων, σε όλο το μεγαλείο της. Η θεά επελέγη ως
προστάτρια του καλλιτεχνικού κινήματος της απόσχισης,
στο οποίο ηγετικό ρόλο είχε ο Κλιμτ. 

 

Υγεία, λεπτομέρεια από τον κατεστραμμένο πίνακα του, Ιατρική.
Στο δεξί χέρι της κρέμεται το φίδι του Ασκληπιού ( ήταν πατέρας της),
ενώ στο αριστερό κρατά το δοχείο της λήθης.

Σαπφώ (1888) Από τα πρώτα έργα του, προτού
προσχωρήσει στο κίνημα της απόσχισης.

Ο δικός μου, αγαπημένος πίνακας του Κλιμτ

Οι τρεις ηλικίες της γυναίκας (1905)
Ο πίνακας απεικονίζει τον κύκλο της ζωής. Στα δεξιά του, 
η γεμάτη νιάτα μητέρα αγκαλιά με το κοριτσάκι της σε ψυχρά χρώματα,
ενώ στα αριστερά, η ηλικιωμένη γυναίκα, με όλες τις ατέλειες
της ηλικίας της, σε θερμά, γήινα χρώματα. Το κοντράστ χρωμάτων
αλλά και συναισθημάτων είναι καταπληκτικό.

Επίσημη ιστοσελίδα Gustaf Klimt

Louise Glück , Νόμπελ Λογοτεχνίας 2020 και Ελλάδα!

 

    

  Στην 77/χρονη Αμερικανίδα ποιήτρια, Louise Gluck, απονεμήθηκε φέτος το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Δεν θα αναφέρω περισσότερα στοιχεία γι΄ αυτήν - έχουν γραφτεί τόσο πολλά τις τελευταίες ημέρες για τη ζωή το και το έργο της εξάλλου. 

Στο μικρό μου αφιέρωμα θα παρουσιάσω μόνο πέντε ποιήματα της, που έχουν σχέση με την αρχαία ελληνική μυθολογία ( και δεν είναι τα μόνα ), την οποία έχει αγαπήσει από τα μαθητικά της χρόνια. Για μία ακόμα φορά επαληθεύεται η παγκόσμια πολιτισμική δύναμη της ελληνικής μυθολογίας. Των διαχρονικών νοημάτων, των ανθρώπινων αξιών και των ισχυρών συμβολισμών που περιέχει. Η δική μας αρχαία μυθολογία, που κατέβασε τους Θεούς στο επίπεδο του ανθρώπου, με όλα τα καλά του αλλά και όλα τα ελαττώματά του. 

Το φετινό Νόμπελ επιπλέον, ας αποτελέσει την ευκαιρία να υπενθυμίσει σε όλους αυτούς που καταρτίζουν τα αναλυτικά προγράμματα των σχολείων, ότι στο μάθημα της Ελληνικής Γλώσσας θα πρέπει να προσέξουν λίγο παραπάνω, την κλασσική λογοτεχνική μας κληρονομιά!

«Ο θρίαμβος του Αχιλλέα» 
                                            (μτφ. Γιώργος Χουλιάρας)

Ο Πάτροκλος υποβασταζόμενος από τον Μενέλαο!

Στην ιστορία του Πάτροκλου 
δεν υπάρχει επιζών, ούτε καν ο Αχιλλέας
που ήταν σχεδόν θεός.
Ο Πάτροκλος τού έμοιαζε· φορούσαν
την ίδια πανοπλία.
Πάντοτε στις φιλίες αυτές
ο ένας υπηρετεί τον άλλο, ο ένας είναι πιο λίγος:
η ιεραρχία
είναι πάντοτε εμφανής, αν και οι θρύλοι

δεν είναι αξιόπιστοι –
πηγή τους είναι ο επιζών,
αυτός τον οποίο εγκατέλειψαν.
Τι ήταν τα ελληνικά πλοία που καίγονταν

μπροστά σε αυτή την απώλεια;

Στη σκηνή του, ο Αχιλλέας

πενθούσε με όλη την ύπαρξή του

και οι θεοί είδαν

πως ήταν ένας άνθρωπος ήδη νεκρός, θύμα

της πλευράς εκείνης η οποία αγαπούσε,

της πλευράς που ήταν θνητή.

Νόστος

Στην αυλή ήταν μια μηλιά-
αυτό θα ήταν πριν
σαράντα χρόνια- πίσω της,
μόνο αγρολίβαδα. Σωροί
από κρόκο στο υγρό γρασίδι.
Στάθηκα στο παράθυρο:
τέλη Απρίλη. Λουλούδια ανοιξιάτικα
μες στην αυλή του γείτονα.
Πόσες φορές, αλήθεια, άνθισε το δέντρο
στα γενέθλιά μου,
τη μέρα εκείνη ακριβώς, ούτε
πιο πριν, ούτε μετά; Το αμετάβλητο
αντίβαρο στην αλλαγή, την μετεξέλιξη.
Η εικόνα αντίβαρο
στο ανυποχώρητο της γης. Τι
ξέρω εγώ γιʼ αυτό εδώ το μέρος,
τον ρόλο που το δέντρο είχε για δεκαετίες
τον πήρε ένα μπονσάι, φωνές
που ανεβαίνουν απʼ τα γήπεδα του τέννις-
Λιβάδια. Άρωμʼ από ψηλό χορτάρι, φρεσκοκουρεμένο.
Τι περιμένεις από λυρική ποιήτρια.
Κοιτάζουμε τον κόσμο μια φορά, στα παιδικά μας χρόνια.
Τα άλλα όλα είνʼ ανάμνηση.

Η Θλίψη της Κίρκης

Με σύστησα, εν τέλειστη γυναίκα σου, σα μια
Θεά, στο ίδιο της το σπίτι, στην
Ιθάκη, σα μια φωνή
χωρίς το σώμα: άφησʼ εκείνη
το υφαντό, γύρισε το κεφάλι.
Πρώτα δεξιά, ύστερʼ αριστερά.
Αν και δεν είχʼ ελπίδα φυσικά
να αποδώσει τη φωνή σε κάποια
υπαρκτή πηγή: Εγώ αμφιβάλλω
αν γυρίσει πια στον αργαλειό της
με όσα ξέρει τώρα. Όταν
την δεις ξανά, πες της πως
έτσι αποχαιρετάει μια Θεά:
Αν στο μυαλό της είμαι δια παντός
είμαι και στη ζωή σου δια παντός.

Ένας μύθος αφοσίωσης

Όταν ο Άδης αποφάσισε ότι αγαπούσε το κορίτσι

τής έφτιαξε μια απομίμηση της γης,

τα πάντα ίδια, και το λιβάδι ακόμη,

αλλά προσθέτοντας ένα κρεβάτι.

Τα πάντα ίδια, περιλαμβάνοντας το φως του ήλιου

γιατί θα ήταν δύσκολο για νέο κορίτσι

να πάει τόσο γρήγορα από λαμπρό φως σε απόλυτο σκοτάδι

Σταδιακά, σκέφτηκε, θα έφερνε τη νύχτα,

πρώτα ως σκιές φύλλων που φτερουγίζουν.

Περσεφόνη 

Μετά σελήνη, μετά άστρα. Έπειτα ούτε σελήνη, ούτε άστρα.

Ας συνηθίσει η Περσεφόνη σιγά σιγά.

Στο τέλος, σκέφτηκε, θα το έβρισκε ανακουφιστικό.

Ένα ομοιότυπο της γης

αλλά εδώ υπήρχε αγάπη.

Αγάπη δεν θέλουν όλοι;

Περίμενε πολλά χρόνια,

χτίζοντας έναν κόσμο, παρακολουθώντας

την Περσεφόνη στο λιβάδι.

Η Περσεφόνη μύριζε, γευόταν.

Αν έχεις κάποια όρεξη, σκέφτηκε,

τις έχεις όλες.

Δεν θέλουν όλοι να νιώσουν τη νύχτα

το αγαπημένο σώμα, πυξίδα, πολικό αστέρα,

να ακούσουν την ήρεμη ανάσα που λέει

είμαι ζωντανός, που σημαίνει επίσης

είσαι ζωντανός, γιατί με ακούς,

είσαι εδώ μαζί μου. Και όταν γυρνά ο ένας,

γυρνά και ο άλλος –

κοιτάζοντας τον κόσμο που είχε

 οικοδομήσει για την Περσεφόνη. Καθόλου δεν σκέφτηκε

πως μυρωδιές πια δεν θα υπήρχαν εδώ,

ασφαλώς ούτε θα έτρωγες πια.

Ενοχή; Τρόμος; Ο φόβος της αγάπης;

Αυτά τα πράγματα δεν μπορούσε να τα φανταστεί∙

κανείς που αγαπά δεν τα φαντάζεται ποτέ.

Ονειρεύεται, αναρωτιέται πώς να ονομάσει το μέρος.

Πρώτα σκέφτεται: Η Νέα Κόλαση. Έπειτα: Ο Κήπος.

Τελικά, αποφασίζει να το αποκαλέσει

Η Νεότητα της Περσεφόνης.

Ένα απαλό φως που σηκώνεται πάνω από το επίπεδο λιβάδι,

πίσω από το κρεβάτι. Την παίρνει στην αγκαλιά του.

Θέλει να πει σε αγαπώ, τίποτε δεν μπορεί να σε βλάψει

αλλά σκέφτεται

αυτό είναι ψέμα, οπότε λέει τελικά

είσαι νεκρή, τίποτε δεν μπορεί να σε βλάψει

που του φαίνεται

μια πιο ελπιδοφόρα αρχή, πιο αληθινό.

Ορφέας
Ω Ευρυδίκη, εσύ που με παντρεύτηκες για τα τραγούδια μου,
γιατί έρχεσαι σ’ εμένα ζητώντας παρηγοριά;
Ποιος ξέρει τι θα πεις στις Ερινύες
όταν τις συναντήσεις πάλι.
Πες τους ότι έχω χάσει την αγαπημένη μου·
είμαι εντελώς μόνος τώρα.
Πες τους ότι δεν υπάρχει τέτοια μουσική
χωρίς αληθινή οδύνη.
Στον Άδη, τραγούδησα γι’ αυτές· θα με θυμούνται

Ορφέας και Ευρυδίκη