Νάρκισσος, ο μυθικός ωραιοπαθής!

   «Αυτός που ερωτεύεται τον εαυτό του δεν θα έχει αντίπαλους». 

-Βενιαμίν Φραγκλίνος

Ο Νάρκισσος είναι ένας ιδιαίτερος χαρακτήρας της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Αυτό που τον ξεχώριζε από τους άλλους νέους της εποχής του, ήταν η απίστευτη ομορφιά του. Υπάρχουν διάφορες παραλλαγές του μύθου του, ώστε να μου δίνεται η δυνατότητα, να επιλέξω εκείνον που μου αρέσει περισσότερο.

Ο Νάρκισσος ήταν γιός του του ποταμού Κηφισού και της νύμφης του νερού, Λιριόπης. Σύμφωνα με τον μύθο, η ωραιοπάθεια του και ο εγωισμός που ανέπτυξε εξαιτίας αυτών, ήταν η αιτία, όσες γυναίκες ή θεές τον ερωτεύονταν, αυτός να αγνοεί τις εκδηλώσεις αγάπης τους και να απορρίπτει τα ερωτικά κελεύσματά τους.

Μία από αυτές που τον ερωτεύτηκαν ήταν η δίδυμη αδελφή του, η νύμφη Ηχώ. Και φαίνεται ότι ήταν η μοναδική φορά που ο όμορφος νέος ανταποκρίθηκε στην αγάπη της. Δυστυχώς γι΄ αυτόν, για λόγους που δεν αναφέρονται, αυτή πέθανε. Ο απαρηγόρητος Νάρκισσος, μόνη παρηγοριά έβρισκε στην αντανάκλαση του εαυτού του στα ήρεμα νερά κάποιας λίμνης της Βοιωτίας, όπου για ώρες θαύμαζε την ωραιότητα του ειδώλου του. Ήταν τόση η προσήλωσή του στην εικόνα του, ώστε τελικά ερωτεύτηκε τον ίδιο τον εαυτό του. Στάθηκε αδύνατον να ξεφύγει από την εικόνα της απίστευτης ομορφιάς του, γερμένος για μέρες στη λίμνη, άσιτος και αποχαυνωμένος, μέχρι που πέθανε.

Από τη μια έχουμε μια ρομαντική ιστορία (Νάρκισσος - Ηχώ) και από την άλλη έναν ήρωα, που αγαπάει εντέλει την ίδια την εικόνα του, έναν εγωιστή που θεωρεί ότι η ομορφιά του, ήταν το μεγαλύτερο δώρο που του είχαν χαρίσει η θεοί. Διαλέγεται προς ποια μεριά θα γύρει η πλάστιγγα της δικής προσέγγισης!

Θα ξεκινήσω την παραπέρα περιπλάνησή μου στον μύθο αυτό, με ένα ηχητικό απόσπασμα από το ραδιοφωνικό θεατρικό Νάρκισσος και Ηχώ, το οποίο έγραψε ο Νότης Περγιάλης το 1954 και ερμήνευσαν μαγευτικά ο Δημήτρης Χορν και η Έλλη Λαμπέτη.

Ακολουθεί ένα ποίημα της Μελισσάνθης ( Ήβη Κούγια-Σκανδαλάκη, 1907-1991), στο οποίο μας θέτει ένα φιλοσοφικό ερώτημα σχετικό με την ανάστροφη εικόνα που προσλαμβάνει η ψυχή, όπως αυτήν του ειδώλου στον καθρέπτη.

Νάρκισσος

Κανείς δεν ξέρει την αληθινή ιστορία του Νάρκισσου

Ονειρευόταν την ομορφιά

κι έσκυβε πάνω απ’ το νερό

να την γνωρίσει στο πρόσωπό του

Έβλεπε φύλλα κι ανταύγειες

έναν ανάστροφο, υδάτινο ουρανό

σκιές και λάμψεις απατηλές

κι ονειρευόταν πάντα.

Κάποτε τρόμαξε τόσο

Σαν είδε την ανάστροφή του εικόνα

-μέσα σε κύκλο κλειστό

βλέμμα ακίνητο, παγωμένο

στο θάνατο δοσμένο, πρόσωπο

παραμορφωμένο, φαγωμένο από τη σήψη

Τον λύγισε τόσο βαθιά η απελπισία

που πνίγηκε μες στο νερό

Σαν φάνηκε το απελπισμένο πρόσωπό του

στο θάνατο ήτανε πράγματι ωραίο

αλλιώτικα ζωντανό.

Γιατί όπως στα όνειρα και στους μύθους

όλα μπορεί να κρύβουν μια διπλή σημασία

-κι ο θάνατος να σημαίνει ζωή-

Μες στην ψυχή μας, όπως στην ψυχή του κόσμου

όλα καθρεφτίζονται ανάστροφα

καθώς το δέντρο στο ποτάμι.

  Μα και ο Ιρλανδός λογοτέχνης Όσκαρ Ουάιλντ, έγραψε το παρακάτω πεζό για τον μυθικό ήρωα μας, στο οποίο εκφράζεται με λυρικό τρόπο η εξάρτιση του Νάρκισσου από το καθρέφτισμα της ομορφιάς του στη λίμνη. Αλλά κι αυτή με τη σειρά της ομολογεί ότι στα μάτια του, έβλεπε την αντανάκλαση της δικής της ομορφιάς σε ένα παιχνίδι μοιραίας αλληλοεξάρτησης.

Όταν πέθανε ο Νάρκισσος, η λίμνη της ηδονής του μετατράπηκε από μια κοιλότητα με γλυκά νερά σε μια κοιλότητα με αλμυρά δάκρυα, και οι Ορειάδες έφτασαν κλαίγοντας μέσα από τα δάση για να τραγουδήσουν στη λίμνη και να την παρηγορήσουν.

Κι όταν είδαν ότι η λίμνη είχε μετατραπεί από μια κοιλότητα με γλυκά νερά σε μια κοιλότητα με αλμυρά δάκρυα, χαλάρωσαν τους πράσινους βοστρύχους των μαλλιών τους και κραύγασαν και είπαν στη λίμνη: «Δεν μας ξαφνιάζει που πενθείς έτσι τον Νάρκισσο, τόσο όμορφος που ήταν».

«Μα ήταν όμορφος ο Νάρκισσος;» είπε η λίμνη.

«Ποιος το ξέρει αυτό καλύτερα από σένα;» απάντησαν οι Ορειάδες. «Πέρναγε συνέχεια από μπροστά μας αλλά εσένα έψαχνε, και ξάπλωνε στις όχθες σου και σε κοιτούσε, και στον καθρέφτη των νερών σου αντανακλούσε την ομορφιά του».

Κι η λίμνη απάντησε: «Εγώ όμως αγαπούσα τον Νάρκισσο γιατί, όσο ήταν ξαπλωμένος στις όχθες μου και με κοιτούσε, στον καθρέφτη των ματιών του έβλεπα να αντανακλάται πάντα η δική μου ομορφιά».

Κι ένα τραγούδι για τη συνέχεια, το οποίο ερμηνεύει με την χαρακτηριστική του φωνή ο Ψαραντώνης, σε στίχους και μουσική των Θωμά και Ευριπίδη Μπέκου. Το οποίο διδάσκει ότι για να πετύχεις τα μεγάλα και τα σπουδαία, οφείλεις πρώτα να σκοτώσεις τον Νάρκισσο, που κουβαλάς μέσα σου.

  Και κλείνω την εγγραφή μου, με κάποιους από τους πολλούς πίνακες που απεικονίζουν τον μύθο του Νάρκισσου.

Ο Νάρκισσος του Ιταλού ζωγράφου Καραβάτζιο (1597-1599)

Ο Νάρκισσος του Φλαμανδού ζωγράφου Ζαν Κοσσιέρς (1600 - 1671) 

Ο Νάρκισσος του Νορβηγού ζωγράφου Μάγκνους Γκούσταβσον (2017)

Ο Νάρκισσος του Αλέκου Φασιανού (2003)