Τετάρτη 3 Μαρτίου 2021

Το αρχέγονο και άλλοι τόποι της Όλγα Τοκάρτσουκ

Olga-Tokarczuk
Όλγα Τοκαρτσουκ (1962-   )

 Η Πολωνή, βραβευμένη με Νόμπελ συγγραφέας έγινε γνωστή στην πατρίδα μας από το μυθιστόρημα της: Το Αρχέγονο και άλλοι τόποι.

  Μέσα από τους πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος αυτού, παρακολουθούμε την ιστορία της Πολωνίας από το 1914 ως και την πτώση του κομμουνισμού. Η Τοκάρτσουκ γράφει με έναν τρόπο παραμυθιακό, αναπτύσσει την ιστορία μέσα από μικρά κεφάλαια που όλα τους αναφέρονται σε κάποιον από τους ήρωες της και αυτό γίνεται, δίχως μελοδραματισμούς, με έναν τρόπο ήρεμο θα έλεγα, χωρίς ξεφωνητά. Ακόμα και στις πιο τραγικές στιγμές της ιστορίας της χώρας, όπως εκεί που αναφέρεται στην εξολόθρευση της εβραϊκής κοινότητας, όλα τα παρατηρούμε από μία απόσταση και όλα διαδραματίζονται με έναν τρόπο αναμενόμενο, σαν να μην μπορούσε να υπάρξει διαφυγή των ανθρώπων από τη ροή της ιστορίας στην οποία συμμετέχουν αλλά είναι ανίκανοι να καθορίσουν την οποιαδήποτε εξέλιξή της.

Olga-Tokarczuk

 Δεν είναι εύκολο να αντιλαμβάνεσαι ότι στην ιστορία, καταλαμβάνεις απλά και μόνο τον ρόλο του κομπάρσου.

 Το Αρχέγονο, ένας μικρός τόπος κάπου στην Πολωνία. Φαινομενικά είναι ένας ασήμαντος τόπος, με απλούς, καθημερινούς ήρωες. Την Γκενοβέφα και τον Μίχαλ τον μυλωνά με την κόρη τους τη Μίσια και τον άρρωστο γιό τους τον Ιζίντορ. Το Εβραίο Έλι και για σύντομο διάστημα εραστή της Γκενοβέφα. Την πόρνη Σταχούλα που είχε τη δύναμη να διαβάζει το μέλλον και την κόρη της τη Ρούτα. Ο Ιζίντορ του Μίχαλ που μια ζωή αγαπούσε την Ρούτα.  Η Ρούτα που επέζησε χάρη στα θαυματουργά βότανα της μάνας της. Τον βαρόνο Ποπιέλσκι, που ερωτεύτηκε τρελά την νεαρή ζωγράφο Μαρία Σερ και μετά τον χωρισμό τους ποτέ δεν ξανάγινε ο ίδιος. Το παπά με τα χωράφια της εκκλησίας, που τα πλημμύριζε η Μαύρη, το ποτάμι, βυθίζοντας τον στην οργή. Την τρελή Φλορεντίνκα, που της έτυχαν όλες οι συμφορές του κόσμου αλλά φρόντιζε όλα τα αδέσποτα της περιοχής. Τον γέρο Μπόσκι με την οικογένεια του, τις τρεις κόρες του και τον Πάβελ, ένα δυνατό και λογικό αλλά και φιλόδοξο παλικάρι, ο οποίος παντρεύεται την Μίσια παρά τις αντιρρήσεις του Μίχαλ. Η κόρη του γέρο Μπόσκι, η Στάσια που παντρεύτηκε τον τεχνίτη  Παπούγκα, ο οποίος όμως την εγκατέλειψε τα Χριστούγεννα με ένα παιδί στην αγκαλιά. Κι όμως μέσα από τις μικρές αυτές ιστορίες, διαφαίνεται το ψηφιδωτό, της προπολεμικής κοινωνίας της Πολωνίας. 

  Μαζί με τα πρόσωπα, η Τοκάρτσουκ στον καμβά της αφήγησης της, παρουσιάζει και κάποια αντικείμενα τα οποία παίζουν τον δικό τους ρόλο στην κατανόηση της ιστορίας: την εικόνα της Παναγίας του Γεσκόλε που χάριζε τις θαυματουργικές της δυνάμεις σε όλον τον κόσμο, πιστούς και μη. Τον μύλο του καφέ, από πορσελάνη, μπρούντζο και ξύλο, τον οποίο ο Μίχαλ έφερε μαζί του από τον πόλεμο και τον κράτησε για όλη της τη ζωή η Μίσια, σαν το πιο πολύτιμο δώρο που είχε ποτές της. Το παιχνίδι διαφυγής με τους οκτώ ομόκεντρους κύκλους και τις πολλές εξόδους, που παίζει ο Βαρόνος Ποπιέλσκι με το οκτάεδρο ζάρι και τις έξι επιλογές του, το οποίο όμως απαιτεί ο παίκτης και να ονειρεύεται και να κάνει πάντα τη δική του επιλογή.

  Κι ενώ παρακολουθούμε τους πρωταγωνιστές της Τοκάρτσουκ να γεύονται τις μικροχαρές και τις αγωνίες που τους προσφέρει η ειρηνική ζωή στο Αρχέγονο και την γύρω περιοχή, όλα τελειώνουν από την μία ημέρα στην άλλη και ακολουθούν όλα εκείνα που σημάδεψαν βαθιά την ψυχή της Πολωνίας. Τον διαμελισμό της και την εισβολή στα μέρη του Αρχέγονου, πρώτα των Γερμανών. Τον μάζεμα όλων των Εβραίων και την επί τόπου εκτέλεση όποιου αντιστεκόταν, στην μεταφορά του στα γειτονικά κρεματόρια. Την κατάληψη της περιοχής ξανά, αυτή τη φορά από τους Σοβιετικούς. Τη μετατόπιση της γραμμής του μετώπου καταμεσής του Αρχέγονου και την φυγή των κατοίκων του στο δάσος. Τους χιλιάδες νεκρούς στο πεδίο της μάχης. Την ειρήνη επιτέλους να έρχεται μα όλα να έχουν αλλάξει δραματικά. Την Πολωνία ενταγμένη στο μπλόκο των Σοβιετικών με την χαρακτηριστική γραφειοκρατία των Κομμουνιστικών κρατών και την υποταγή των πολιτών τους σε αυτήν.

Ενδιαφέρουσες είναι και οι αναφορές της Τοκάρτσουκ στο Θεό: 

"Ποιος είμαι;" ρωτάει ο Θεός. 

"Θεός ή άνθρωπος, γίνεται να είμαι και τα δύο μαζί ή ίσως τίποτα από αυτά τα δύο; Άραγε είμαι εγώ που δημιούργησα τους ανθρώπους ή αυτοί εμένα;"

"Οι άνθρωποι- που από μόνοι τους αποτελούν μια διαδικασία εξέλιξης- φοβούνται όλα όσα είναι αεικίνητα και συνεχώς μεταβαλλόμενα, επειδή επινόησαν κάτι που δεν υπάρχει- το αμετάβλητο, αποφασίζοντας πως τέλειο είναι το αιώνιο, αυτό που δεν αλλάζει. Προσέδωσαν λοιπόν στον Θεό την ιδιότητα του αμετάβλητου. Και έτσι έχασαν την ικανότητα κατανόησής του."

 "Το θέμα δεν είναι αν υπάρχει Θεός ή όχι. Δεν είναι έτσι. Το θέμα είναι αν πιστεύεις ή όχι."

 Τελειώνοντας, θα έλεγα σε όποιον θέλει να διαβάσει αυτό το βιβλίο, ότι μία πρώτη ανάγνωσή του δεν θα του είναι αρκετή. Θα χρειαστεί να επανέλθει και με δεύτερη, ίσως πιο υποψιασμένη για το τι ζητά να μάθει ως αναγνώστης.  Το περίεργο είναι ότι δεν είναι από εκείνα τα βιβλία, τα πολύ δυσνόητα με τις μακρόσυρτες προτάσεις και τις ακατανόητες λέξεις. Η γραφή της Τοκάρτσουκ είναι αρκετά απλή, αυτά που θέλει να μας πει όμως δεν είναι τόσο εύκολα. Ίσως γιατί το δράμα της Πολωνίας να είναι άλλου επιπέδου από αυτό, της δικής μας χώρας.

old_Polland
Χαρακτηριστική ξύλινη κατοικία της επαρχιακής Πολωνίας


19 σχόλια:

  1. Ενδιαφέρον φαίνεται. Μου εξάπτουν την περιέργεια όσα αναφέρεις και με προκαλούν να το διαβάσω. Δεν την ξέρω τη συγγραφέα ούτε το βιβλίο. Το κρατώ όμως στα υπόψη και προχωράμε
    Καλησπέρα σου Βασίλη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Είναι το μόνο μεταφρασμένο βιβλίο της βραβευμένης συγγραφέα που κυκλοφορεί μέχρι στιγμής στη χώρα μας. Μια διαφορετική ανασκόπηση της ιστορίας της χώρας της, κατά τον 20ο αιώνα.
      Την Καλημέρα μου, Άννα!

      Διαγραφή
  2. Βάγια Χριστοπούλου3 Μαρτίου 2021 στις 2:20 μ.μ.

    Πολύ ωραία η παραουσίασή σου του Αρχέγονου.Πραγματικά αυτό το βιβλίο το αγαπάς με τη δεύτερη ανάγνωση. Η πρώτη σε προετοιμάζει για την αποδοχή του και μπορεί να σου προκαλέσει και κάποια δυσφορία η διαδοχή των πολλών μικρών κειμένων.Στο τέλος αυτό που μένει είναι ότι το βιβλίο μοιάζει με τις ρίζες,όχι μόνο του Πολωνού αναγνώστη,αλλά του κάθε ένα μας

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Έτσι είναι, όπως τα λες για την δεύτερη ανάγνωση. Πάντως ερωτηματικά μου έμειναν ακόμα, αλλά δεν θα επιχειρήσω και τρίτη...
      Την Καλημέρα μου, Βάγια!

      Διαγραφή
  3. Υπέροχη παρουσίαση Βασίλειε και πραγματικά το βιβλίο φαίνεται άκρως ενδιαφέρον. Δεν τα γνώριζα, ευχαριστώ που μου τα έμαθες!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Χαίρομαι που σου άρεσε η παρουσίαση μου. Είναι ενδιαφέρον, όσοι βραβεύονται με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, σίγουρα κάτι έχουν να πουν στους υπόλοιπους για τον δικό τους κόσμο.
      Την Καλημέρα μου, Κική!

      Διαγραφή
    2. Και το Βασίλης, το δέχομαι για προσφώνηση :)

      Διαγραφή
  4. Κι εγώ δεν έχω άποψη για το βιβλίο και τη συγγραφέα, Βασίλη. Η παρουσίαση σου ωστόσο, είναι προτρεπτική για να το διαβάσουμε.
    Ευχαριστούμε και ευχές για έναν καλοδιάβατο μήνα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Είναι αυτό που ανέφερα και πιο πάνω. Οι βραβευμένοι με Νόμπελ λογοτέχνες, συνήθως κάτι έχουν να πουν στον υπόλοιπο κόσμο για τα δικά τους, διαφορετικά βιώματα και σκέψεις. Καλό είναι να γνωριζόμαστε μεταξύ μας, μιας και όλοι ζούμε στον ίδιο πλανήτη.
      Την Καλημέρα μου, Μαρία!

      Διαγραφή
  5. Δεν έχω διαβάσει το συγκεκριμένο βιβλίο.
    Βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα την παρουσίαση.
    Η προπολεμική κοινωνία τής Πολωνίας..
    Επίσης θέλω πολύ κάποια στιγμή να ταξιδέψω
    στην Πολωνία. Οι περιγραφές γλαφυρές.
    Ευχαριστώ για την αναγνωστική πρόταση.
    Διαβάζω πολύ αυτό τον καιρό. Να είσαι
    καλά. Υ.Γ Το όνομά μου είναι Πέτρα 😉

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Κύρια βάση δίνει στην προπολεμική αγροτική κοινωνία της Πολωνίας, την σκληρή πραγματικότητα του Β.Π.Π. και βέβαια αναφέρεται και στα βιώματα επί κομμουνισμού. Εγώ επέλεξα να τονίσω περισσότερο τα πρώτα, τα υπόλοιπα μπορεί να τα ανακαλύψει όποιος το διαβάσει. Εύχομαι, να το κάνεις γρήγορα το ταξίδι στην Πολωνία!
      Την Καλημέρα μου, Πέτρα!

      Διαγραφή
  6. Δεν το έχω διαβάσει το βιβλίο Βασίλη, μα η παρουσίαση σου ήταν εξαιρετική και δεν μπορεί παρά να πείσει ακόμα και έναν μη φίλο των βιβλίων, να το αναζητήσει.

    Μου αρέσουν τα βιβλία που παρότι είναι απλά γραμμένα έχουν ψαγμένα νοήματα και απαιτούν την προσοχή μας.
    Να 'σαι καλά Βασίλη. Καλό ξημέρωμα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αν ψάχνεις για ένα τέτοιο βιβλίο, σίγουρα αυτό είναι ότι πρέπει. Υπάρχουν πολλά σημεία του, τα οποία θα θελήσεις να σταματήσεις για λίγο, να τα ξαναδιαβάσεις και να αναστοχαστείς προτού προχωρήσεις.
      Την Καλημέρα μου, Μαρίνα!

      Διαγραφή
  7. Σ'ευχαριστώ Βασίλη για την παρουσίαση. Πράγματι παρουσιάζει ενδιαφέρον. Μπαίνει κι αυτό στη λίστα.
    Καλοτάξιδο το καινούργιο σου βιβλίο.
    Καλή συνέχεια με ούριο τον καινούργιο μήνα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ευχαριστώ για τις ευχές σου, Μαρία! Είναι ένα από εκείνα τα βιβλία, που εμένα με προβλημάτισαν.
      Την Καλημέρα μου!

      Διαγραφή
  8. Εξαιρετική η παρουσιαση Βασίλη
    Δεν το ξερω το βιβλίο μου φαίνεται αρκετά ενδιαφέρον μου αρέσει να διαβάζω και σίγουρα θα το διαβάσω
    Ευχαριστώ πολυ!! Καλή συνεχεια!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σίγουρα είναι ένα καλό βιβλίο, παρά τις κάποιες ενστάσεις μου.
      Την Καλημέρα μου, Δέσποινα.

      Διαγραφή
  9. Νομίζω πως η παρουσίαση σου σίγουρα κάνει δουλειά αφού δίπλα άνοιξα καινούριο παράθυρο να μάθω περισσότερα για το έργο της.
    Φαίνεται ενδιαφέρον σαν πρόταση, μου έκανε εντύπωση πως προτείνεις μια δεύτερη ανάγνωση ώστε κάποιος να το καταλάβει. Μου φάνηκε πολύ ειλικρινές.

    Δυστυχώς πια δεν διαβάζω όσο θα ήθελα, βλέπεις με τους καιρούς έγινε κι αυτό μια μικρή πολυτέλεια, ωστόσο μου αρέσει πολύ όταν διαβάζω κάποια πρόταση για ένα πιθανό ανάγνωσμα και μέσα από τις λέξεις μπορώ κι εγώ με κάποιον τρόπο να μπω στην ατμόσφαιρα του κάθε βιβλίου.
    Αυτό ήταν μια μικρή παρένθεση μα είπα να το πω :)

    Να είσαι καλά και να μοιράζεσαι πάντα τόσο ειλικρινά!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Το βιβλίο είναι αγάπη για μένα. Υπάρχουν κάποια που τα θεωρώ αναγνωστικά ημιτελή, αν δεν γράψω για αυτά. Δεν έχει σημασία πως κ τι γράφω. Άλλες φορές σαν κλασσική παρουσίαση κ άλλες φορές επεκτεινομαι κ πιο πέρα.
    Χάρηκα που σου έδωσα την ευκαιρία να το ψάξεις.
    Την Καλημέρα μου, Νικολέτα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Όλα τα σχόλια σας με χαροποιούν και τυγχάνουν απάντησης.

Νάρκισσος, ο μυθικός ωραιοπαθής!

    « Αυτός που ερωτεύεται τον εαυτό του δεν θα έχει αντίπαλους ».  -Βενιαμίν Φραγκλίνος Ο Νάρκισσος είναι ένας ιδιαίτερος χαρακτήρας της...