Πολιτική ορθότητα και τέχνη

   Σύμφωνα με την Wikipedia, ως πολιτική ορθότητα αναφέρεται η αποφυγή εκφράσεων ή ενεργειών που πιστεύεται ότι αποκλείουν, περιθωριοποιούν ή προσβάλλουν ομάδες ανθρώπων που μειονεκτούν κοινωνικά ή γίνονται διακρίσεις εις βάρος τους.   

   Αν μείνουμε στον παραπάνω ορισμό, όλα θα ήταν καλώς καμωμένα, σίγουρα κάποιες μειονοτικές ομάδες παύουν να υφίστανται τη χλεύη και την κοινωνική αδικία, γινόμαστε πιο ανεκτικοί, πιο ανθρώπινοι. Και σίγουρα λίγοι θα είχαν αντίρρηση να ακολουθήσουν όσα πρεσβεύει το κίνημα αυτό. Γιατί πρόκειται πια για ένα κίνημα, το οποίο ξεκίνησε από τον Δυτικό κόσμο, με μπροστάρηδες ανθρώπους με αριστερή ιδεολογία κατά βάση και σιγά σιγά επιβάλλει τις "βουλές" του σε όλους μας. Προσωπικά ενστερνίζομαι πολλά από αυτά, κυρίως όσα έχουν σχέση με τη γλώσσα που χρησιμοποιούμε και τις παρεκτροπές της. Γλυκαίνω τον λόγο μου, για να το πω πιο λαϊκά. Δεν θα πω Πού@@@@. αλλά ομοφυλόφιλος ή μέλος της ΛΑΟΤΚΙ κοινότητας κι αν βρίσκομαι μπροστά του ή αναφέρομαι σε αυτόν, χρησιμοποιώ απλώς το όνομά του. 

  Δεν θα πω ανάπηρος αλλά άτομο με ειδικές ανάγκες. Στο τέλος τέλος είναι θέμα ευγένειας, κι όποιος είναι εκ φύσεως ευγενής, φροντίζει να μην προσβάλλει κανέναν συνάνθρωπό του. Κατ΄ επέκταση είναι θέμα ανατροφής. Παραμένουν όμως ζητήματα, όπως για παράδειγμα, πως θα χαρακτηρίσεις ένα άνθρωπο με κομμένο χέρι, σε ένα λογοτεχνικό κείμενο; Παλιά τον λέγαμε κουλός, κουλοχέρης, κουτσοχέρι όλα υβριστικά σήμερα. Ίσως κατέληγα στο μονόχειρας, σίγουρα ακούγεται πιο εξευγενισμένο, σίγουρα όμως χωρίς την ένταση των πρότερων χαρακτηρισμών.

Από την ταινία:
Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο σοκολάτας

  Αυτό που με προβληματίζει, ενίοτε με εξοργίζει, είναι όταν οι βουλές της πολιτικής ορθότητας επιβάλλουν τη λογική τους στα έργα τέχνης κάθε μορφής, ιδιαίτερα σε αυτά του παρελθόντος αλλά και σε σύγχρονα. 

  Θα αναφέρω κάποια παραδείγματα: 

  Στην Αγγλία, ο εκδοτικός οίκος Κρίστι, επανεκδίδει τα μυθιστορήματα της Αγκάθα Κρίστι, διορθώνοντας ρατσιστικές αναφορές αλλά και σχόλια που αφορούν το χρώμα του δέρματος, τη σωματική διάπλαση των χαρακτήρων, τη μυρωδιά τους(!) Η ένστασή μου είναι ότι η γλώσσα της Αγκάθα Κρίστι εκφράζει πέρα από τα πιστεύω της ίδιας, τα κοινωνικά δεδομένα της εποχής που έζησε και δημιούργησε. Κατά την άποψή μου η γλώσσα αυτή αλλά και η μνήμη της εποχής, οφείλει να παραμείνει ζωντανή κι όχι καταχωνιασμένη σε κάποιες απρόσιτες βιβλιοθήκες. Τα έργα τέχνης, ακόμη και τα λογοτεχνικά έργα, τα βλέπουμε ή τα διαβάζουμε, έχοντας πάντα στην άκρη του μυαλού μας, την εποχή που δημιουργήθηκαν και τις αποδεκτές συνθήκες της  εποχής εκείνης. Αν τα "προσαρμόζουμε στο σήμερα" άρον άρον, τότε κάποιοι επιδιώκουν να σβήσουν κομμάτια της ιστορικής μας μνήμης. 

  Στις καινούριες εκδόσεις του γνωστού μυθιστορήματος του Ρόαλντ Νταν, Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο σοκολάτας, αφαιρέθηκε η λέξη χοντρός και αντικαταστάθηκε με το τεράστιος. Προσωπικά θεωρώ ότι πέρα από το γελοίο του πράγματος, άλλο υποδηλώνει η λέξη χοντρός και άλλο η λέξη τεράστιος.

  Όπως και οι ταινίες του Τζέιμς Μποντ, όπου στις ΗΠΑ όταν προβάλλονται, στις επίμαχες σκηνές (Π.χ. όταν ο πράκτορας 007, καθηλώνει την όμορφη πρωταγωνίστρια με την γοητεία του) μπαίνει ειδικό σήμα προειδοποίησης για περιεχόμενο, που ενδέχεται να ενεργοποιήσει τραύματα σε άτομα με μετατραυματικό στρες ή άλλες αγχώδεις διαταραχές (!). 

J.W. Waterhouse: O Ύλας και οι Νύμφες 

  Κι αν το παραπάνω παράδειγμα φαίνεται αποδεκτό, πρόσφατα από τη Πινακοθήκη του Μάνσεστερ στην Αγγλία, αφαιρέθηκε ο πίνακας  του J.W. Waterhouse, O Ύλας και οι Νύμφες (1896), διότι ο Ύλας, ένας από τους Αργοναύτες, όταν αποβιβάστηκαν στην Τροία ψάχνοντας για νερό, αυτός βρήκε μια λίμνη στην οποία κατοικούσαν όμορφες νεαρές Νύμφες. Έλα όμως που ο πίνακας είναι άκρως ερωτικός και οι Νύμφες μάλλον έφηβες, κάτι που αντίκειται στις νόρμες της πολιτικής ορθότητας. Τελικά μετά από έντονες διαμαρτυρίες φιλότεχνων επανήλθε στη θέση του.

   Και φτάνω σε ένα κατά την άποψη μου και ως εκπαιδευτικού, ακραίου

Ο Δαυίδ του Μικαλάντζελο, Φλωρεντία

παραδείγματος. Πρόσφατα σε σχολείο των Ηνωμένων Πολιτειών, διευθύντρια σχολείου έδειξε στους μαθητές εικόνα με το περίφημο γλυπτό του Μικαλάντζελο, τον Δαυίδ, που κοσμεί την πλατεία Della Singoria της Φλωρεντίας. Ένα από τα πιο εμβληματικά έργα όλης της παγκόσμιας γλυπτικής. Κατόπιν έντονων και διχαστικών διαμαρτυριών των γονιών με πρόσχημα την γύμνια του ανθρώπινου σώματος που αναγκάστηκαν να δουν οι μικροί μαθητές, η διευθύντρια εξαναγκάστηκε σε παραίτηση. Όλοι αυτοί αγνοούν, σκόπιμα άραγε;, την βασική παιδαγωγική αρχή, ότι στα έργα τέχνης δεν μας ντροπιάζει το γυμνό αλλά θαυμάζουμε την τελειότητα του ανθρώπινου σώματος και τον καλλιτέχνη που το απέδωσε. Και φυσικά τα έργα τέχνης, με τον κατάλληλο παιδαγωγικό τρόπο, μπορούν να διδαχθούν σε όλες τις ηλικίες.

   Και κλείνω με ένα δικό μας, το οποίο μόλις πριν λίγες μέρες αντιλήφθηκα. Κάποιος Άκης Γαβριηλίδης, ζητεί την απόσυρση ποιημάτων του Γιάννη Ρίτσου, διότι προάγουν, λέει, τον Ρατσισμό και την Ξενοφοβία: Για όποιον ενδιαφέρεται, μπορεί να διαβάσει το άρθρο εδώ. 

  Τα παραδείγματα είναι πολλά, θα αναφέρω ακόμα ένα δικό μας ως ερώτημα: Για πόσο νομίζετε ότι θα παίζονται ακόμα δίχως περιορισμούς ή παρεμβάσεις οι ταινίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου, όπου βρίθουν από ρατσιστικά σχόλια κάθε είδους. Θα δεχθούμε ότι έτσι ήταν η εποχή τότε ή θα τις κρύψουμε διότι προσβάλλουν τα ήθη του σήμερα;

  Προσωπικά αντιτίθεμαι σθεναρά σε κάθε μορφή λογοκρισίας, φανερής ή συγκαλυμμένης, σε οποιαδήποτε μορφή τέχνης, με οποιαδήποτε δικαιολογία. Η τέχνη για να επιτελέσει το σκοπό της οφείλει να είναι απολύτως ελεύθερη. Οι καλλιτέχνες, που υπηρετούν οποιαδήποτε μορφή της, δεν  μπορούν να δημιουργήσουν εάν λογοκρίνονται ή αν θα πρέπει να λειτουργούν βάση συγκεκριμένων οδηγιών ή ακόμη κι αν αυτολογοκρίνονται. Τώρα αν αρέσει ή όχι το όποιο έργο, αυτό είναι θέμα του αποδέκτη του, της διαχρονικότητας του και τόσα άλλα, που σίγουρα δεν είναι το ζητούμενο σε αυτήν την εγγραφή μου. 

 

  Σημαντικό θεωρώ το ζήτημα των έργων παλαιότερων εποχών. Δεν μπορούν να κριθούν με τα κοινωνικά κριτήρια του σήμερα όταν δημιουργήθηκαν σε ιστορικό χρόνο διαφορετικό από τον σημερινό, στον οποίο εξέφραζαν μια διαφορετική κοινωνική πραγματικότητα.

  Κλείνω λέγοντας ότι σίγουρα είμαστε σε μια εποχή, που όλα αναθεωρούνται. Ιστορικά το φαινόμενο είναι συνηθισμένο. Αυτό που με ενοχλεί είναι, όταν στο όνομα αυτής της αναθεώρησης κάνουμε βήματα προς τα πίσω. Το πέρασμα του ανθρώπου από τον πλανήτη αυτόν, αν θα αφήσει κάτι πίσω του, είναι τα πολιτισμικά αγαθά που δημιούργησε. Ας τα αφήσουμε λοιπόν, έτσι ακριβώς όπως μας τα παρέδωσαν οι δημιουργοί τους, κι ο κάθε ένας που τα απολαμβάνει, έχει τη λογική και τη γνώση να τα τοποθετήσει στο ανάλογο, δικό του πλαίσιο απόλαυσης και μάθησης.