Η βία ενάντια στις γυναίκες μέσα από την Τέχνη

  Ένα από τα θέματα που τελευταία ταλανίζει την κοινωνία μας είναι οι κάθε είδους βία στη οποία υπόκεινται οι γυναίκες στην πατρίδα μας. Μεγάλη αίσθηση έκαναν οι 15 αποτρόπαιες δολοφονίες γυναικών, που καταγράφηκαν μόνο μέσα στο 2021. Βέβαια οι βιασμοί και οι ξυλοδαρμοί, κυρίως από το συγγενικό ή στενό τους περιβάλλον, δεν υστερούν, και σίγουρα δεν καταγράφονται όλα τα περιστατικά. Πολλοί έχουν την αίσθηση ότι τα τελευταία χρόνια τα γεγονότα αυτά έχουν πολλαπλασιαστεί. Προσωπικά δεν ενστερνίζομαι αυτήν την άποψη, αντίθετα βλέπω ότι οι γυναίκες αντιδρούν πλέον και δεν φοβούνται να απευθυνθούν στην δικαιοσύνη, παρά την απίστευτη ταλαιπωρία, αλλά και τον συγκαλυμμένο χλευασμό, που ξέρουν ότι θα υποστούν. Δεν οικτίρουν τον εαυτό τους, ξέρουν ότι δεν ήταν αυτές το πρόβλημα, απαιτούν τον σεβασμό που τους αρμόζει στην κοινωνία. Κι από την στιγμή που γίνεται αυτό, είμαι αισιόδοξος ότι τα φαινόμενα αυτά, σε ορατό χρόνο, θα αποτελούν παρελθόν η τουλάχιστον θα αποτελούν "είδηση". Εξάλλου το μόνο αξιόπιστο καταγεγραμμένο στοιχείο, που είναι οι δολοφονίες γυναικών στην πατρίδα μας, αυτό δείχνει. Έτσι:

• Το 2015, 23 γυναίκες σκοτώθηκαν από άνδρες, οι 8 από αυτές στο ενδοοικογενειακό πλαίσιο.
• Το 2016 21 γυναίκες σκοτώθηκαν από άνδρες, οι 11 από αυτές στο ενδοοικογενειακό πλαίσιο.
• Το 2017 16 γυναίκες σκοτώθηκαν από άνδρες, οι 8 από αυτές στο ενδοοικογενειακό πλαίσιο.
• Το 2018 21 γυναίκες σκοτώθηκαν από άνδρες, οι 10 από αυτές στο ενδοοικογενειακό πλαίσιο.
• Το 2019 17 γυναίκες σκοτώθηκαν από άνδρες, οι 12 από αυτές στο ενδοοικογενειακό πλαίσιο.
• Το 2020 14 γυναίκες σκοτώθηκαν από άνδρες, οι 8 από αυτές στο ενδοοικογενειακό πλαίσιο.

(στοιχεία από την ΕΡΤ)

    Μέσα από δύο έργα τέχνης θα προσπαθήσω να αναδείξω, στο μέτρο του δυνατού, πόσο βαθιά ριζωμένη είναι η πεποίθηση, ότι οι άντρες μπορούν να συμπεριφέρονται όπως αυτοί θέλουν πάνω στις γυναίκες.

    Το πρώτο είναι ένας πίνακας του Ιταλού ζωγράφου Antonio Allegri da Korreggio, με θέμα τον Δία με την Ιώ (1533). Όπως γνωρίζουμε από την μυθολογία μας, ο Δίας δύσκολα άφηνε ήσυχη όποια νεαρή κοπέλα του γυάλιζε στο μάτι. Έτσι μια μέρα είδε την Ιώ να βγαίνει από ένα σπίτι και εντυπωσιάστηκε από την ομορφιά της. Αμέσως της ζήτησε να πάνε σε ένα πιο απόμερο μέρος να τα "πούνε", εκείνη δεν δέχθηκε και προσπάθησε να τoν αποφύγει. Τότε ο Δίας, που συχνά μεταμορφωνόταν για να ξεγελάσει τα κορίτσια που έβαζε στο μάτι, πήρε τη μορφή ενός σύννεφου και ουσιαστικά βίασε την Ιώ. Μα τα βάσανα της νεαρής καλλονής δεν τελείωσαν εκεί. Από τον Όλυμπο ψηλά, η Ήρα, βλέποντας κάτω τον ουρανό που ξαφνικά σκοτείνιασε κατάλαβε ότι κάποια μπαγαποντιά έκανε ο δικός της και προσπάθησε να τον αιφνιδιάσει. Ο Δίας το κατάλαβε και πριν προλάβει να πλησιάσει η αγαπημένη του σύζυγος, μεταμόρφωσε την Ιώ σε αγελάδα(!). Η Ήρα τότε ζήτησε να της την παραδώσει, πράγμα που έκανε ασμένως ο Δίας κι εκείνη έβαλε τον Άργο, ένα σκύλο ακοίμητο με εκατό μάτια να την φυλάει νυχθημερόν. Κάποια στιγμή ο Δίας λυπήθηκε την Ιώ και έστειλε τον Ερμή να σκοτώσει τον Άργο, πράγμα που έγινε. Η Ιω μη βρίσκοντας ησυχία από μια ενοχλητική αλογόμυγα που της έστειλε η Ήρα, για αρκετό καιρό περιπλανήθηκε σε πολλά μέρη μέχρι που έφτασε στην Μέμφιδα της Αιγύπτου, όπου και απόκτησε και πάλι την ανθρώπινη της μορφή και γέννησε το παιδί της με τον Δία, τον Έπαφο. Η Ήρα όμως, που ακόμα δεν την είχε συγχωρέσει, της έκλεψε το παιδί της κι εκείνη έζησε όλη την υπόλοιπη, σύντομη ζωή της, αναζητώντας το.

   Ο Δίας είναι γνωστό ότι δεν ήταν το υπόδειγμα του πιστού συζύγου. Το αντίθετο θα λέγαμε, με ιδιαίτερη προτίμηση της νεαρές και όμορφες κοπέλες που κάποια στιγμή συναντούσε. Στην Δανάη μεταμορφώθηκε σε χρυσή βροχή και συνουσιάστηκε μαζί της, την δε Ευρώπη την ξεγέλασε μεταμορφωμένος σε ταύρο, την Λήδα την πλησίασε ως κύκνος κλπ.
Ο Βασιλιάς των Θεών λοιπόν, μπορούσε να χρησιμοποιεί κάθε κόλπο για να φέρει στο κρεβάτι του όποιαν επιθυμούσε. Μπορεί η Ήρα να προσπαθούσε να τον σταματήσει και να τιμωρήσει τις ερωμένες του αλλά το μήνυμα είχε δοθεί. Αν είχες τον τρόπο, μπορούσες. Κι αν ήσουν ακόμη και μοιχός, έμεινες ατιμώρητος ενώ οι δύστυχες ερωμένες σου, ακόμη κι αν είχαν βιαστεί, θα τιμωρούντο μια ζωή.
  Και φτάνουμε στον πίνακα, όπου ο ζωγράφος με μεγάλη μαεστρία όπως βλέπουμε, μας δείχνει όχι την τσακισμένη αλλά την ηδυπαθή Ιώ να παραδίδεται στον Δία, ενώ η αλήθεια, πάντα σύμφωνα με τον μύθο, είναι ότι είχαμε έναν κλασσικό βιασμό. Έτσι βλέπουμε τον Δία με το δεξί νεφελένιο του χέρι να έχει αγκαλιάσει την Ιώ και εκείνη να τον έχει γραπώσει με το αριστερό, ενώ το στόμα του ψάχνει το δικό της. Είναι η ίδια λογική, του ισχυρού αρσενικού στο οποίο υποτάσσεται εντέλει το ασθενές θηλυκό.

  Οι αιώνες περνούν και φτάνουμε στο 1972 και την ερωτική-δραματική ταινία, Το τελευταίο τανγκό στο Παρίσι, σε σκηνοθεσία του Μπερνάντο Μπερτολούτσι και πρωταγωνιστές τους Μάρλον Μπράντο και Μαρία Σναίντερ. Με λίγα λόγια το στόρυ, ένας χήρος Αμερικανός (Μπράντο) φτάνει στο Παρίσι και συνάπτει σχέση με μια νεαρή Γαλλίδα (Σνάιντερ). Όσοι έχουν δει την ταινία, θυμούνται την τελευταία σκηνή αποχωρισμού όπου ο Μπράντο βιάζει την Σνάιντερ. (Την περίφημη σκηνή, που είναι γνωστή ως αυτή με το βούτυρο) Πέρα από την αναπαράσταση για μία ακόμη φορά, ενός αποτρόπαιου γεγονότος, το τραγικό είναι ότι ο βιασμός ήταν πραγματικός, μεθοδευμένος από τον Μπερτολούτσι και τον Μπράντο, ενώ η νεαρή τότε Σναίντερ τον υπέμενε, διότι δεν γνώριζε πλήρως τα δικαιώματά της (οτιδήποτε εκτός σεναρίου δεν είναι αποδεκτό). Για την ιστορία, ο Μπερτολούτσι και ο Μπράντο προτάθηκαν για Όσκαρ ενώ η Σνάιντερ σημαδεύτηκε βαθιά από την όλη αντιμετώπιση που υπέστη, ποτέ δεν έκανε καριέρα σημαντική, ποτέ ξανά δεν δέχθηκε να παίξει σε γυμνή σκηνή. Ο ίδιος ο Μπερτολούτσι, που όντως είναι μεγάλος σκηνοθέτης, κυνικά έχει δηλώσει: Νιώθω ενοχές γι αυτό που συνέβη αλλά  δεν έχω μετανιώσει (!)

  Με μία αναζήτηση στην wikipedia, στο λήμμα: βιασμοί σε ταινίες, ανακαλύπτουμε 392 ταινίες, που στην πλοκή τους υπάρχει κάποιος βιασμός, γεγονός που δείχνει ότι ο κινηματόγραφος, η 7η μορφή τέχνης, έχει "συζητήσει" επαρκώς το θέμα.

  

  
  Από το 1972 ως σήμερα έχουν περάσει πενήντα ολόκληρα χρόνια. Είμαστε σε ένα σημείο όπου, τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο, τα δικαιώματα των γυναικών όχι μόνο αναδεικνύονται και κατακτούνται αλλά έχουν αρχίσει να καταρρίπτονται και πολλά από τα παλιά στερεότυπα. Η υπάκουη, αδύναμη, κατώτερη, υποταγμένη, νοικοκυρά, με γαλλικά και πιάνο γυναίκα, τείνει να μην είναι το υπόδειγμα αλλά η εξαίρεση. Ο δρόμος βέβαια είναι μακρύς ακόμη, διότι αν ο δυτικός κόσμος ζει αυτά τα φαινόμενα ακόμα, φανταστείτε τι γίνεται στον υπόλοιπο κόσμο, για παράδειγμα του φανατικού Ισλάμ. 

  Ας είμαι όμως κι εδώ αισιόδοξος ελπίζοντας ότι ο δικός μας κόσμος, ο δυτικός πολιτισμός με τα πιθανά στραβά του αλλά και τις πολλές κατακτήσεις, θα μπορέσει να πείσει και τον υπόλοιπο πλανήτη, για τη σημασία του σεβασμού προς τις γυναίκες μας, τις μανάδες μας, τις κόρες μας, τις φίλες και συντρόφους μας, την άγνωστη που βλέπουμε να περπατά στο απέναντι πεζοδρόμια. Κι ας έχουμε κατά νου ότι, ως πολιτισμικοί φάροι που θέλουμε να είμαστε, πρωτίστως θα πρέπει να απομονώσουμε, με κάθε τρόπο, αυτά τα λίγα ακόμη κτήνη που κινούνται ανάμεσά μας ακόμη. Με οποιοδήποτε τίμημα.

  Τέλος για την τέχνη, με τα παραπάνω έργα, κι άλλα παρόμοια, τι κάνουμε; Τα καταστρέφουμε, όπως μια μια σημερινή τάση προτείνει, κυρίως από τις ΗΠΑ ή τα μελετάμε και τα κρίνουμε, όπως επιχείρησα κι εγώ;

photo: Four women -cinacci (freeimages)