Τζον Κράξτον (John Craxton)

John Craxton, An Acrobatic Cretan Butcher. Λάδι σε καμβά, 1947. 

 Ο παραπάνω πίνακας με μια πρώτη ματιά, δείχνει κάποιον, που κάνει κάποια περίπλοκα ακροβατικά. Αν παρατηρήσουμε τι γράφει στο φόντο, διαβάζουμε " ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΧΟΡΕΥΤΗΣ ΧΑΣΑΠΗΣ". Άρα πρόκειται για κάποιον χασάπη, Κρητικό, ο οποίο "συλλαμβάνεται ζωγραφικά" σε κάποια χορευτική φιγούρα. Αν τώρα συγκρίνουμε τον πίνακα με την παρακάτω εικόνα - αναπαράσταση από τα Μινωίτικα Ταυροκαθάρψια, βλέπουμε αμέσως την ομοιότητα ανάμεσα στα δύο κεντρικά πρόσωπα των δύο εικόνων. 

 Ακόμα πιο ενδιαφέρουσα είναι η ιστορία που κρύβεται πίσω από τον πίνακα αυτόν. Ο Άγγλος ζωγράφος, Τζον Κράξτον, κάποιο βράδυ του 1947 ενώ διασκέδαζε σε κάποιο κατάστημα δίπλα στην Κνωσσό, σηκώθηκε ένας νέος, χασάπης πλέον στο επάγγελμα, για να χορέψει ζεμπέκικο. Δεν του ήταν άγνωστος. Ήταν ένας νέος, τον οποίο είχε γνωρίσει ως ναύτη στον Πόρο και τον αναζήτησε στην Κρήτη απ' όπου καταγόταν. Αυτός έριξε κάτω μια καρέκλα και άρχισε να χορεύει γύρω από αυτήν. Κάποια στιγμή, πιάνει τα δύο πάνω πόδια της καρέκλας και υποβασταζόμενος σε αυτά, κάνει μια ανάποδη τούμπα στον αέρα και προσγειώνεται με τα χέρια στο δάπεδο και συνεχίζει τον χορό του. Οι κινήσεις του ήταν τόσο αέρινες και σβέλτες, που ενθουσίασαν τον ζωγράφο, ώστε να αποθανατίσει τη σκηνή. Κάποια χρόνια μετά, ο Κράξτον βρίσκεται στον Αρχαιολογικό Μουσείο Ashmolean της Οξφόρδης παρατηρώντας ευρήματα από την Κνωσσό. Το μάτι του πέφτει σε μία σφραγίδα (δαχτυλίδι), όπου τότε για πρώτη φορά, παρατηρεί στην διακόσμησή του, τα Ταυροκαθάρψια.  Η έκπληξη του ήταν μεγάλη, διότι τότε μόνο συνδύασε αυτό που είχε δει και ζωγραφίσει μερικά χρόνια πριν, με την αρχαία τελετή και πόσο έμοιαζαν οι δύο εικόνες. Μια μεγαλοπρεπής, χορευτική  φιγούρα η οποία ερχόταν από τα  βάθη των αιώνων. 

John Craxton ( 1922-2009) στο εργαστήριο του στην Κρήτη

  Ποιος όμως ήταν αυτός ο Άγγλος ζωγράφος;

   Θα μπορούσες να πεις πολλά για το Τζον Κράξτον. Εγώ μόνο θα αναφέρω το γεγονός ότι ερωτεύτηκε την Κρήτη, όπου όπως φαίνεται ήταν το μόνο μέρος πάνω στη Γη, όπου μπορούσε να ζει πραγματικά ελεύθερος. Να αψηφά τις όποιες νόρμες υποχρεούσαι να κρατάς σε μια "κανονική ζωή". Δεν τον ενδιέφερε μια κανονική ζωή. 

  Αγόρασε ένα σπίτι στα Χανιά, όπου το χρησιμοποιούσε ως ατελιέ, για ύπνο και για τις εξορμήσεις του. Του άρεσε να γυρνά στα βουνά της Κρήτης πάνω στην μηχανή του και να παρατηρεί τους ανθρώπους που ζούσαν σε αυτά όπως και να επισκέπτεται τα πολυάριθμα εξωκλήσια. Κι εκείνοι οι ορεσίβιοι Κρητικοί, που είχαν μάθει πια τον "κουζουλό" Άγγλο και τα χούγια του, τον δέχτηκαν σαν έναν από αυτούς. Απ' όπου περνούσε, άνοιγαν τα σπίτια για να τον υποδεχτούν και να τον φιλέψουν. Κι αυτός άλλο που δεν ήθελε, μιας και τα λεφτά που είχε συνήθως ήταν λίγα. Ρέμπελο τον χαρακτήρισε ο Άγγλος βιογράφος του, Ίαν Κόλινς. Αρνούνταν να πληρώνει φόρους, το σπίτι του ήταν μονίμως ασυντήρητο, πολλές φορές βαριόταν ακόμη και να τελειώσει τους πίνακες που με τόσο ενθουσιασμό ξεκινούσε.

Βοσκός 1984

   Εκτός των άλλων, o Τζον Κράξτον, χαρακτηρίζεται κι ως ριψοκίνδυνος, που έκθετε πολλές φορές τον εαυτό του σε αχρείαστους κινδύνους. Όπως όταν έκανε παρέα με ναύτες από τον Ναύσταθμο της Σούδας και χαρακτηρίστηκε ως κατάσκοπος κι άλλες φορές που του άρεσε να περιπλανιέται ανάμεσα στα αρχαία, και χαρακτηρίστηκε ως αρχαιοκάπηλος. Όταν μπήκε θέμα, να αλλάξει η μορφή του παραλιακού των Χανιών, ήταν από αυτούς που πρωτοστάτησαν στο να διατηρηθεί η μορφή του, όπως είχε. Για την "δράση"  του αυτή, με που ανέλαβε την εξουσία στη χώρα μας η Δικτατορία των Συνταγματαρχών, απελάθηκε ως ανεπιθύμητο πρόσωπο. Μάλλον υπήρχαν και πολλοί, που δεν έβλεπαν με καλό μάτι αυτόν τον ιδιόρρυθμο Άγγλο, που χαλούσε την εικόνα που αυτοί φαντασιώνονταν για το νησί τους.

 Τζον Κράξτον 1984 Πάνω στη μηχανή του

  Είναι αδύνατον να δώσω μια πλήρη περιγραφή αυτού του σπουδαίου, φιλέλληνα καλλιτέχνη. Θα συμπληρώσω μόνο ότι η Κρήτη ήταν το πεπρωμένο του. Όπως ο ίδιος έχει γράψει, υπήρχαν τρεις διαφορετικοί λόγοι για να επισκεφτεί, για πρώτη φορά, την Κρήτη 1947. Η περιέργειά του να δει από κοντά το Μινωικό ανάκτορο της Κνωσσού, να επισκεφτεί το Φόδελε, το χωριό που λέγεται ότι ήταν η γενέτειρα του αγαπημένου του ζωγράφου, του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου και η θέλησή του να βρει τον Κώστα, τον Κρητικό ναύτη, που είχε συναντήσει στον Πόρο και τον ξαναβρίσκει ως χασάπη πλέον στο Ηράκλειο. Κι από τότε, δένεται οριστικά με το νησί αυτό, εκτός της περιόδου της Χούντας, που του απαγορεύτηκε η είσοδο στην Ελλάδα.

  Όποιος επιθυμεί να μάθει περισσότερες λεπτομέρειες για τον Τζον Κράξτον,  μπορεί να ανατρέξει σε δύο πολύ ενδιαφέροντα διαδικτυακά άρθρα, από τα πολλά που υπάρχουν, στους παρακάτω συνδέσμους. Εγώ μόνο μια μικρή παρουσίαση έκανα, σε έναν άνθρωπο της Τέχνης, που αγάπησε την Πατρίδα μας και εμπνεύστηκε από αυτήν:

'Ιαν Κόλινς: «Ο Τζον Κράξτον ξεπερνούσε τα ανθρώπινα μεγέθη και ζούσε χωρίς κανόνες.  (Lifo)

Μαρία Βασιλάκη: Ο φίλος μου, John Craxton  ( Athens Voice)

Ο σκίνος

  Η άνοιξη είναι εδώ, ότι πισωγυρίσματα και να κάνει ο καιρός, αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει. Και μαζί με την άνοιξη, το μυαλό κάνει τα δικά του παιχνίδια. Τα παιχνίδια αυτά ήταν η αιτία, που το ιστολόγιο μου, από την αρχή το ονόμασα: Του Μυαλού τα Γυρίσματα. Ήθελα να είμαι δεκτικός σε κάθε τι, το οποίο μπορεί να παίξει με αυτό. Κι αυτή τη φορά, οι πρώτες ανοιξιάτικες ζέστες στο μυαλό μου έφεραν τον σχίνο. 

  Ο σχίνος (αλλιώς σκίνος) είναι ένας αυτοφυής θάμνος, που ευδοκιμεί στη Μεσόγειο, κοντά στη θάλασσα. Ένα είδος σχίνου, είναι και τα μαστιχόδεντρα της Χίου, αλλά δεν θα αναφερθώ σε αυτά. Ανθεκτικό φυτό, στην ανομβρία, τους ανέμους, τα μασήματα των ζώων που το βρίσκουν πολύ εύγευστο αλλά και σε κάθε είδους κλάδεμα από τον άνθρωπο. Ακόμα κι από τις πυρκαγιές γλιτώνει μιας κι ο κορμός του ξαναβλασταίνει σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Από τον σκληρό κορμό του παλιά έφτιαχναν ξύλινα αντικείμενα, όπως γκλίτσες ή άλλα γεωργικά εργαλεία. Κάποιοι τρώνε και τον καρπό του, δεν έχω δοκιμάσει, δεν ξέρω αν είναι νόστιμος ή όχι.

  Διαβάζοντας το ποίημα του Ελύτη, "Ψαλμός και ψηφιδωτό για μιαν άνοιξη" (παραθέτω απόσπασμα), βλέπουμε ότι ένα από τα πολλά χαρακτηριστικά της άνοιξης, που εντοπίζει ο μεγάλος ποιητής, είναι το πίκρισμα του σκίνου. Κάτι παραπάνω σίγουρα ήξερε αυτός, το οποίο με παρηγορεί, διότι φαίνεται ότι η ανοιξιάτικη επιφοίτησή μου, δεν είναι και τόσο άσχετη, όπως αρχικά πίστεψα.

 Άνοιξη θρύψαλο μενεξεδί

Άνοιξη χνούδι περιστέρας

Άνοιξη σκόνη μυριόχρωμη

      Στ’ ανοιχτά χαρτιά και στα βιβλία

      Κιόλας φυσούσε χλιαρό αεράκι

      Με τσιγγάνες που άρπαζε

      Σαν

      Χαρταετούς

      Ψηλά

      Και πουλιά που δοκίμαζαν το νέο τιμόνι τους

Άνοιξη πίκρισμα του σκίνου

Άνοιξη άζωτο της αμασχάλης

Άνοιξη σουσάμι αόρατο

....................................

                      

Άνοιξη μυρμηκιά της μέρας
Άνοιξη αίμα του βολβού
Άνοιξη οπλοπολυβόλο απύλωτο

....................................

  

  Δεν είναι υπερβολή αν έλεγα ότι αυτός ο ταπεινός θάμνος, ο σχίνος,  είναι συνδεδεμένος με την παιδική μου ηλικία. Και επιπλέον μου υπενθυμίζει πόσο διαφορετικός ήταν ο τρόπος που μεγαλώναμε εμείς τότε, εκεί στην μακρινή δεκαετία του 70'. 

  Για παράδειγμα θυμάμαι στην περιοχή των Στων, στο δρόμο δίπλα στο μέγαρο του Αγίου Παντελεήμονα, όπου ένας τεράστιος σκίνος εφαπτόταν στο τοιχίο που συγκρατούσε το δρόμο από τον αμπελώνα που βρισκόταν από κάτω του. Κι εμείς, πιτσιρικάδες τότε, βουτάγαμε σε αυτόν, οι περισσότεροι με την πλάτη, κάποιοι τολμηρότεροι με το κεφάλι, σαν να ήταν η θάλασσα μπροστά μας. Κι εκείνος με τα δυνατά, ελαστικά κλαδιά και τα πυκνά του φυλλώματα, μας "έπιανε", δεν μας άφηνε να καρφωθούμε στην ροζιασμένη του ρίζα ή το χώμα, αλλά κλαδί το κλαδί, μας κουτρουβαλούσε και μας απίθωνε απαλά στο έδαφος δίπλα του. Λίγες γρατσουνιές κερδίζαμε αναπόφευκτα, παράσημά της "γενναιότητάς" μας, πάντα καλοκαίρι γίνονταν αυτά, όπου τα πόδια και τα χέρια μας ήταν ολημερίς εκτεθειμένα στον ήλιο και τον μπονέντη.

  

  Λέγανε στο χωριό μου, ότι στου σκίνου τη ρίζα του έβρισκες το καλύτερο χώμα για γλάστρες και παρτέρια. Αυτό μάλλον ήξερε και ο δάσκαλος μας και κάθε φθινόπωρο, πριν ακόμη τα πρωτοβρόχια, συγκροτούσε μια ομάδα μαθητών από τις μεγάλες τάξεις και την έστελνε για να φέρουν δυο τρία τσουβάλια σκινόχωμα για τα παρτέρια του σχολείου. Ήταν μια αγγαρεία βέβαια, την οποία την κάναμε μόνοι μας δίχως τη βοήθεια ή την επίβλεψη κανενός, την οποία όπως θυμάμαι, οι περισσότεροι μαθητές την αντιμετωπίζαμε με χαρά διότι έτσι θα είχαμε την ευκαιρία ενός απογεύματος απουσίας από το χωριό και μια καλή δικαιολογία για να αμελήσουμε τα μαθήματα της επομένης. Δεν ήταν βέβαια και καμιά δύσκολη δουλειά, τσουβάλια και τσάπες όλοι είχαμε στα σπίτια μας, αυτό που μας προβλημάτιζε ήταν το κουβάλημα. Αλλά και σ' αυτό βρίσκαμε λύση, μιας και κάποιοι συμμαθητές μου, ήδη  κουμάνταραν τον γάιδαρο της οικογένειας τους, δηλαδή ήξεραν όχι μόνο να τον καβαλάνε αλλά και να τον φορτώνουν με όλη την ασφάλεια, που απαιτούσε το εγχείρημα.

 

Παναγία Γυνατού με την Κούφη
(από την φεϊσμπουκική ομάδα: Othos
Αναγνώρισε τα πρόσωπα.)

Μα και όταν μεγαλώσαμε, μαθητές του Γυμνασίου πια, την εσπέρα του
πανηγυριού της Παναγίας της  Γυνατούς, στις 7 Σεπτεμβρίου, οι σκίνοι ήταν το κατάλυμα για να κοιμηθούμε αφού και η τελευταία δοξαριά της λύρας σώπαινε. Οι τόποι όπου θα πλάγιαζε ο κόσμος ήταν ήδη κατανεμημένοι. Μέσα στο ξωκλήσι οι γυναίκες και τα μικρά παιδιά, στην Κούφη (ένα ορθογώνιο, μονόχωρο κτίσμα) οι άντρες κι εμείς οι νεότεροι βρίσκαμε ασφαλές καταφύγιο μέσα στους σκίνους. Λίγο εσωτερικό κλάδεμα των ψιλών κλαδιών που εμπόδιζαν την είσοδό μας, άνοιγε τον χώρο και το φυτό μας πρόσφερε την αίσθηση ότι βρισκόμαστε μέσα σε κάποιο υπέροχο και ασφαλές καλοκαιρινό κατάλυμα, που αν είχαμε τυχερό, μέσα από το φύλλα του αχνοφαινόταν το φεγγάρι. Το πρωί, μετά τον ελάχιστο ύπνο, αρκετό όμως για τα νιάτα μας, παίρναμε το δρόμο της επιστροφής για το χωριό, περίπου μιάμιση ώρα ποδαρόδρομου, κατά μήκος της Χόμαλης. Ξεκουραζόμαστε λίγο και το βράδυ συνεχίζαμε το νεανικό μας γλέντι στη γειτονική Βωλάδα, όπου γιόρταζε η Παναγία η Πλαγιά.

 Ωραία χρόνια θα πει κάποιος!

 Δεν ξέρω!

 Μάλλον διαφορετικά!

 Βουτιές και ύπνος στους σκίνους, σκινόχωμα για τα παρτέρια...     

Ποιος καταλαβαίνει πια από τέτοια; 

 Ποιος νιώθει την αλλοτινή χαρά μας, 

 στο σήμερα;

Το χιόνι των Αγράφων του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη

 

  Το χιόνι των Αγράφων είναι ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα, που
αναφέρεται σε ένα όχι και τόσο γνωστό επεισόδιο του Εμφύλιου, στα 1948. Τα γεγονότα είναι αληθινά, τα πρόσωπα υπαρκτά, ίσως θα μπορούσε να γραφεί ως ιστορικό δοκίμιο, ο Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης όμως, επέλεξε όλα τα τραγικά στα οποία αναφέρεται το έργο του, να τα παρουσιάσει με τον τρόπο, που μόνο η λογοτεχνία μπορεί.

  Το χιόνι των Αγράφων, ανήκουν στα αναγνώσματα, που με ενθουσιάζουν. Ιστορική μυθιστοριογραφία, που αφήνει πίσω της τους μεγάλους ηρωισμούς, με τους οποίους μεγαλώσαμε και παρουσιάζει στην σκληρότητα, την απολυτότητα και την ματαιότητα ενός πολέμου, πολύ περισσότερο αν αυτός είναι ένας αδελφοκτόνος εμφύλιος. Τα συναισθήματα που μου έβγαλε, ήταν θλίψη, πόνος και οργή. 

  Τώρα θα μου πείτε, πώς είναι δυνατόν να σου αρέσει τόσο, ένα μυθιστόρημα, όταν σε γεμίζει με τόσο αρνητικά συναισθήματα; Θα απαντούσα, ότι εδώ έγκειται η δύναμη της καλής λογοτεχνίας. 

  Κι όταν σας είπα ότι ένιωθα πόνο, για να σας δώσω ένα μέτρο, μετά από κάθε κεφάλαιο, αδυνατούσα να συνεχίσω, άφηνα το βιβλίο στην άκρη και το έπιανα και πάλι μετά από δυο - τρεις μέρες, όταν μέσα μου είχαν κάπως καταλαγιάσει όλα τα βαριά και ασήκωτα συναισθήματα που με είχαν κατακλύσει.

  Θλίψη, διότι αναλογίστηκα σε ποια Ελλάδα αναφέρεται η ιστορία αυτή. Μιας Ελλάδας βαθιά διχασμένης, ανάμεσα σε αυτούς που απλώς ονειρεύονταν έναν πιο δίκαιο κόσμο κι αυτούς, που όχι μόνο αρνούνταν να αποδεχτούν το όνειρό τους, αλλά τους ήθελαν τιμωρημένους στη γωνία, με πιστοποιητικά μετάνοιας ή εξορισμένους. Μιας Ελλάδας, που εξαιτίας του διχασμού αυτού, (ενός ακόμα διχασμού), έχασε άντρες και γυναίκες, δικά της παιδιά, που αντί να οικοδομούν μονιασμένα την κατεστραμμένη από τον Μεγάλο Πόλεμο χώρα μας, αυτά αλληλοεξοντώνονταν, αρχίζοντας από τον Δεκέμβρη του 44 ως τον Αύγουστο του 1949. Θλίψη, διότι σήμερα όλοι μας γνωρίζουμε, ότι ο Εμφύλιος θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, αν οι ηγεσίες και των δύο πλευρών μπορούσαν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να προτάξουν το συμφέρον της χώρας και των πολιτών της και όχι των ιδεολογημάτων ή των ισχυρών Προστατών της. Το έκανε η Ιταλία, το έκανε η Γαλλία, γιατί όχι κι εμείς;

  Έχω την σπάνια τύχη να μην κουβαλώ πίσω μου, καμία εμφυλιοπολεμική καταβολή, κανένα πρόγονο που να πολέμησε ή να σκοτώθηκε είτε από τη μία είτε από την άλλη πλευρά. Έχω όμως διαμορφώσει άποψη, γνωρίζω και τα στραβά και τα δίκαια και των δύο πλευρών και πιστεύω βαθιά μέσα μου, ότι ο Εμφύλιος έπρεπε να αποφευχθεί με κάθε τρόπο. Ούτε ηρωίδες βλέπω εγώ σε αυτόν, ούτε αντρειωμένους, μόνο ανθρώπους, τους οποίους μια άδικη ιστορική μοίρα τους έμπλεξε στη δίνη ενός πολέμου, του οποίου την οργή οι νεότερες γενιές αδυνατούν να καταλάβουν. Αναγνωρίζω όμως, ότι όλοι εκείνοι που βρέθηκαν να πολεμούν στα απέναντι χαρακώματα, είχαν τα δικά τους πιστεύω και οράματα, αλίμονο αν δεν ήταν έτσι, τα οποία όμως η ιστορική συνέχεια κατέδειξε σε όλους μας, ότι μπορούσαν να γίνουν διαφορετικά τα πράγματα στη χώρα μας. Όχι απλώς διαφορετικά, πολύ καλύτερα για όλους μας. 

  Οργή, διότι γνώρισα ένα κομματικό ηγέτη εμπαθή, που δεν γνώριζε κανέναν ηθικό ή ανθρωπιστικό φραγμό, να παίρνει στον λαιμό του 1300 νέους ανθρώπους από την περιοχή των Αγράφων, φτιάχνοντας το τάγμα των Άοπλων της Ρούμελης, για να το οδηγήσει στα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας, με μικρή στρατιωτική συνοδεία, όπου είχε την έδρα του ο Δημοκρατικός στρατός. Σε μία πορεία σαράντα και πλέον ημερών, το τάγμα αποδεκατίζεται, κατορθώνει να περισώσει μόνο το ένα τέταρτο των δυνάμεων του, το οποίο βέβαια κι αυτό, μόνο μικρή βοήθεια μπορούσε να προσφέρει πλέον. Πρόκειται για τον Γιώργιο Γούσια, ο οποίος αντί να ξηλωθεί για την ανικανότητα του, προάχθηκε ως ανώτερος στρατιωτικός διοικητής του Δημοκρατικού Στρατού, όταν ο Μάρκος, έπεσε στη δυσμένεια του παντοδύναμου Ζαχαριάδη. Ανήκε όπως καταλαβαίνετε, στον πιστό κομματικό πυρήνα που ήθελε να τα ελέγχει όλα. Σε αντίθεση με πλήθος άλλων πιστών στρατιωτών, όχι όμως πιστών κομματικών, οι οποίοι εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες. Αναφέρω μόνο δύο ονόματα, όποιος θέλει ας τα ψάξει: Γιώργος Γιαννούλης, Γιώργος Γεωργιάδης. Το πόσο μικρός άνθρωπος ήταν ο αρχικαπετάνιος Γιώργος Γούσιας, φαίνεται και στο γεγονός της συμπεριφοράς του απέναντι στις γυναίκες, τους στρατιώτες του, τους οποίους ουδόλως υπολόγιζε και στις εκκαθαρίσεις κάθε ενός επιτελάρχη του, που τολμούσε να του φέρει την ελάχιστη αντίρρηση. 

 Το μυθιστόρημα του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη, αναγνωστικά το χωρίζω σε τρία νοητά τμήματα:

1ον: Στους νέους και νέες (25 γυναίκες για κάθε 75 άντρες) που εντάχθηκαν στο τάγμα. Οι περισσότεροι από αριστερές οικογένειες, με ισχυρό ιδεολογικό υπόβαθρο. Κάποιοι για να γλιτώσουν από τους παρακρατικούς, κάποιοι λίγοι εξαιτίας της υποχρεωτικής επιστράτευσης τους. Χάθηκαν σε αυτήν την πρωτάκουστη πορεία, μέσα στην παγωνιά του χειμώνα, στα νερά της Κάρλας και του Πηνειού, στις συνεχείς ενέδρες των κυβερνητικών δυνάμεων και την ανικανότητα αυτών που τους οδηγούσαν.

2ον: Στις ιστορίες των ανθρώπων οι οποίοι αποστάτησαν κατά τη διάρκεια της πορείας, ή εκτελέστηκαν εξαιτίας των παρανοϊκών σχεδιασμών του Γούσια.

3ον: Στον ίδιο τον Γούσια, ένα άνθρωπο ανάξιο για τη θέση που κατείχε, μικρόψυχο, δίχως καμία στρατιωτική εκπαίδευση, αλαζόνα εκ της θέσεως του, βιαστή και αγνώμων. 

  Κλείνοντας θα ήθελα να πω, πόσο σημαντικό είναι, να βλέπουμε νέους συγγραφείς, όπως τον Παπαμάρκου με το Γκιακ και τον Χατζημωυσιάδη με το Χιόνι των Αγράφων, να γράφουν με έναν άλλο τρόπο, για γεγονότα που κάποτε τα είχαμε επενδύσει με το περίβλημα των ύψιστων ηρωικών πράξεων. Η ματιά των συγγραφέων είναι πιο οξυδερκής, δεν ξεγελιέται από κομματικές ή "εθνικές" επιταγές, βλέπουν καθαρά την οδύνη και τα στραβά ενός πολέμου, μένουν στον άνθρωπο, τον άνθρωπο θύμα των καταστάσεων, αποκαλύπτουν καλά κρυμμένες αλήθειες, έχουν εκμαιεύσει και στη συνέχεια μεταφέρουν σε εμάς τις ιστορίες αυτών που έζησαν από κοντά τα γεγονότα. Διότι δεν μας είναι επαρκείς πλέον οι επιστημονικές ή οι στρατευμένες ιστοριογραφίες. Κι αυτή η νέα γραφή είναι σημαντική, διότι μας δείχνει ότι κάτι αλλάζει στον Λαό αυτόν, ίσως επιτέλους χειραφετείται, ίσως δεν πιστεύει πλέον σε θαύματα, προστάτες, σωτήρες και ήρωες.  

  Κι αν είναι όντως έτσι, τότε αυτό είναι ένα πραγματικά παρήγορο σημάδι, στους δύσκολους καιρούς που ζούμε. 

Η Λέσχη Ανάγνωσης Δράμας, έχει την ευτυχή συγκυρία, αυτόν τον Μάρτη να κλείνει 15 χρόνια αδιάλειπτης λειτουργίας με την ανάγνωση 130, κατά κύριο λόγο εξαιρετικών βιβλίων. Την 130ή λοιπόν συνάντησή μας, κατ' εξαίρεση, την κάναμε πλαισιώνοντας την παρουσίαση του μυθιστορήματος του  Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη, Το χιόνι των Αγράφων, στην Δράμα. Η φωτογραφία από την παρουσίαση, αριστερά ο συγγραφέας ο οποίος μας μίλησε από καρδιάς για την όλη σύλληψη και γραφή του έργου του και δεξιά, ο εξαίρετος Χρήστος Σπυρόπουλος, ο οποίος έκανε την παρουσίαση του μυθιστορήματος.

Μήδεια: σατανική, ερωτευμένη και πληγωμένη ή καιροσκόπος;

  Η Μήδεια είναι μία από τις αρχαίες, τραγικές ηρωίδες, η οποία εξακολουθεί, αιώνες μετά, να εμπνέει τους καλλιτέχνες όλων των ειδών. Είναι αδύνατον σε ένα τέτοιο αφιέρωμα να παρουσιάσω τα πάντα, σταχυολόγησα λοιπόν μόνο εκείνα, τα οποία αρέσουν σε μένα για κάποιον λόγο.

 Μήδεια του Φρέντερικ Σαντις (1868)

 Η ιστορία της Μήδειας, λίγο πολύ είναι γνωστή. Όταν ο Ιάσωνας εκστρατεύει στην Κολχίδα για να πάρει το Χρυσόμαλλο Δέρας, εκείνη τον ερωτεύεται και κρυφά τον βοηθά, να ξεπεράσει τις δοκιμασίες, στις οποίες τον υπέβαλε ο πατέρας της, βασιλιάς Αιήτης. Διαφεύγοντας με το πολύτιμο τρόπαιο ο Ιάσωνας, παίρνει μαζί του και τη Μήδεια, η οποία όταν διαπιστώνει ότι τα πλοία του πατέρα της πλησιάζουν, σφαγιάζει τον αδελφό της και σκορπά τα κομμάτια του στη θάλασσα, αναγκάζοντας τον δυστυχή πατέρα να σταματήσει την καταδίωξη για να μαζέψει τα κομμάτια του αγαπημένου μοναχογιού του Άψυρτου.       Επιστρέφοντας στην Ιωλκό, ο Ιάσωνας ζητά από την Μήδεια να τον βοηθήσει να εκδικηθεί τον σφετεριστή του θρόνου και θείο του, Πελία. Εκείνη, πείθει τις αγαθές του κόρες να τον τεμαχίσουν και να τον βράσουν, διότι έτσι θα γινόταν και πάλι νέος. Μετά το έγκλημα αυτό, το ζευγάρι καταδιώκεται από την Ιωλκό και καταφεύγει στην Κόρινθο. Εκεί ο Ιάσωνας, χωρίζει την Μήδεια για να παντρευτεί μια από τις κόρες του βασιλιά Κρέοντα. Αυτή η προδοσία του Ιάσωνα, η Μήδεια την εκλαμβάνει ως την υπέρτατη προσβολή για το πρόσωπό της. Η εκδίκηση είναι τρομερή. Στέλνει έναν δηλητηριασμένο χιτώνα στην αντίζηλο της, η οποία μόλις τον φορά "καίγεται". Και στη συνέχεια σκοτώνει και τα δύο παιδιά της, αυτά που είχε αποκτήσει από  τον Ιάσωνα. Δραπετεύει από εκεί και φτάνει στην Αθήνα, όπου αποκτά έναν γιό, τον Μήδο από τον βασιλιά Αιγέα. Η αντιπάθεια της όμως για τον Θησέα, οδήγησε τον Αιγέα να την διώξει κι εκείνη τότε καταφεύγει στην Μικρά Ασία. Και το κερασάκι στην τούρτα... μετά το θάνατο της παντρεύεται τον Αχιλλέα στον Κάτω κόσμο.

  Ποια είναι τελικά η Μήδεια; Μια σατανική γυναίκα από γεννησιμιού της; Ή απλώς μια ερωτευμένη και συγχρόνως πληγωμένη γυναίκα, η οποία σε έναν ξένο γι' αυτήν κόσμο, αντί για αγάπη ανταμείβεται με την προδοσία εκείνου, για τον οποίο εγκατέλειψε όλα τα πριγκιπικά της ευεργετήματα στη χώρα της; Ή μήπως  είναι μια καιροσκόπος, η οποία θέλει πάντα να επιβάλλει τη δική της θέληση;

  Όπως καταλαβαίνετε, όλο το παραπάνω ιστορικό, είναι ικανό να εμπνεύσει ποικιλοτρόπως. Έτσι, πρώτος πρώτος, ο τραγικός ποιητής μας, ο Ευριπίδης, γράφει τη δική του Μήδεια. Ένα έξοχο έργο, το οποίο εστιάζει στην μέγιστη αγριότητα και παραφροσύνη, που μπορεί να φτάσει μια απατημένη σύζυγος. Παρακάτω θα ακούσετε ένα συγκλονιστικό, ολιγόλεπτο απόσπασμα με την μεγάλη Κατίνα Παξινού στον πρωταγωνιστικό ρόλο.

  Το 1797, στο Παρίσι παρουσιάζεται η όπερα του Λουίτζι Κερουμπίνι, με θέμα την Μήδεια. Φυσικά και παίζεται ως τις μέρες μας, διασκευασμένη όμως στα ιταλικά. Παρακάτω για τους λάτρεις του είδους, ένα μικρό απόσπασμα. Ακούτε τη, Σόντρα Ραντβανοβόσκι, η οποία υποδύεται της Μήδεια, στην Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης, το 2022.   

  Αλλά και ο Μίκης Θεοδωράκης έχει γράψει τη δική του άρια με θέμα την Μήδεια, η οποία μέχρι στιγμής έχει παιχτεί σε διάφορες σκηνές στον κόσμο. Επέλεξα ένα απόσπασμα από την παράσταση που δόθηκε στο Ηρώδειο το 1993, όπου την Μήδεια υποδύεται η Κατερίνα Οικονόμου και τον Ιάσωνα ο Άγγελος Τερζάκης.

  Μια υπέροχη θεατρική εκδοχή, άκρως σουρεαλιστική, έχει δώσει και ο Μποστ (Μέντης Μποσταντζόγλου), η οποία τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζεται με ιδιαίτερη επιτυχία από πολλούς θιάσους.  Παρακάτω βρήκα ένα αντιπροσωπευτικό απόσπασμα, από μία παράσταση του 2007 σε σκηνοθεσία του Σταμάτη Φασουλή.

  Υπάρχει όμως και η κινηματογραφική εκδοχή του 1969, του Πιερ Πάολο Παζολίνι, όπου η μεγάλη υψίφωνος καλλιτέχνης Μαρία Κάλλας, παίζει την Μήδεια ως ηθοποιός πια και όπου αποδεικνύει ότι μπορούσε να είναι εξίσου καλή. Ένα μικρό απόσπασμα για του λόγου το αληθές:

  Μα και συγγραφείς και ποιητές έχουν γράψει για την Μήδεια, έργα σπαρακτικά, που ψάχνουν απαντήσεις για τα τόσο μεγάλα κρίματά της. Διάλεξα ένα ποίημα του Νίκου Καρούζου:

Η ΧΑΡΑ ΤΗΣ ΜΗΔΕΙΑΣ
Είμαι γεννημένη να πράξω τους ζεστούς φόνους,
η Μήδεια λέει αγκαλιάζοντας τ’ αστέρια
δεν έχω έναν άνθρωπο
ν’ ακούσει απ’ το στόμα μου τη μέσα δικαιοσύνη
οπού με καίει στην κάθε ρόγα στα βυζιά
με καίει στην ήβη.
Κόσμε άδικε ο γιος της Σεμέλης
με το βότρυ σε πάει πάντα στους θανάτους
κι ο πράος μουσηγέτης όμορφος απ’ τη διάρκεια
μ’ αφήνει μονάχη με τα αίματα
κόσμε άδικε ο γιος της Σεμέλης —
η Μήδεια λέει δείχνοντας τα κόκκινα χέρια.
Μεγάλο δικαστήριο η ορμή και την ακούω θεέ μου
σε δύσκολους χυμούς ω νύχτες
η βλάστηση μυρίζει από νυφικό φεγγάρι
σκοτώνω για να φτάσει στα ουράνια η οργή
να σχίσω και το στήθος
αν ίσως η φωνή δεν άρκεσε ποτέ να λάμψει η μοίρα —
πόσες, αλήθεια, ηλιαχτίδες είν’ ακόμη ώς το τέλος,
η Μήδεια λέει
καθώς αφρίζει ο νους της άσπρη συμφορά
στο μανιασμένο στήθος η εκδίκηση
σαν αιθάλη.
Τραγουδήσετε τη χαρά μου
κάποτε είχα κι εγώ τα όνειρά μου
με πόνο τραγουδήσετε,
η Μήδεια κλαίει.

  Και για το τέλος κράτησα ένα τραγούδι, σε στίχους και μουσική του Λουβοδίκου των Ανωγείων και εκτέλεση της Μελίνας Κανά. Μόνο, που εδώ, η αναφορά είναι για μια σύγχρονη μητροκτόνο, μία Μήδεια της εποχής μας, την οποία δεν την περιβάλει με κανέναν τρόπο η αίγλη της πλανεμένης πριγκίπισσας από την Κολχίδα. 

            

Βερόνικα Φράνκο # Έλενα Κορνάρο Πισκόπια

Βερόνικα Φράνκο (Domenico_Tintoretto)

Το 1546 γεννήθηκε στην Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας η Βερόνικα Φράνκο. Ήταν μια γυναίκα, η οποία γεννήθηκε μέσα στην πορνεία καθώς η μητέρα της ήταν πόρνη. Αν και κατάφερε να την καλοπαντρέψει με κάποιον πλούσιο ευγενή, η Βερόνικα διέλυσε τον γάμο αυτόν για να ακολουθήσει την καριέρα της μητέρας της. Γράφω καριέρα διότι ανήκε σε μία κατηγορία  "ευγενών" εταίρων, οι οποίες εκτός των φυσικών τους προσόντων διέθεταν και ιδιαίτερη μόρφωση. Οι υπηρεσίες τους απευθύνονταν  σε πλούσιους και πολιτικά δυνατούς ευγενείς της εποχής.

  Η Βερόνικα Φράνκο εκτός από εταίρα, είχε διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον Δ΄ Βενετο - τουρκικό πόλεμο, όταν πλεύρισε τον νεαρό τότε Βασιλιά της Γαλλίας, μέχρι που τον έπεισε, να δώσει εντολή για να συνδράμουν οι δυνάμεις του, τους Βενετούς. 

  Είναι γνωστή επίσης ως σημαντική φιλάνθρωπη της πόλης της αλλά και ποιήτρια και άνθρωπος των γραμμάτων γενικά, κάτι που τις προσέδιδε αυξημένη γοητεία έναντι των αντρών που συναναστρεφόταν. Τα ποιήματα της αναφέρονται κυρίως σε θέματα σχετικά με στη ζωή, που έκανε.

Χορέψαμε τα νιάτα μας σ' ονειρεμένη πόλη:

παραδεισένια Βενετιά! περήφανοι κι ωραίοι.

Ζούσαμε για τον έρωτα και πόθο για ομορφιά,

διασκέδαση, απόλαυση, το μόνο μας καθήκον.

Δύο φορές γυρισαμε τη γη, τον ουρανό

κι από το κέφι το πολύ, η βλογημένη μέθη,

που τότε λέγαμε πως θα κρατήσει αιώνια.

Η δόξα μας σφραγίστη απ' τη πέννα του Θεού.

Μα πάντα ο παράδεισός μας είναι εύθραυστος:

κόντρα στους φόβους των ανθρώπων, πάντα χάνει.

  Κάποια στιγμή όμως, σύρθηκε σε δίκη ενώπιον της διαβόητης Ιεράς εξέτασης, κατηγορούμενη ως μάγισσα (η συνήθης κατηγορία για όσες γυναίκες ξεπερνούσαν το μέτρο, που τους επέτρεπε η  κοινωνία). Τελικά, χάρις στις υψηλές της κατηγορίες απαλλάχθηκε των κατηγοριών.

   Αν και Βερόνικα Φράνκο απέκτησε τεράστια πλούτη και φήμη, το 1591 πέθανε φτωχή και καταφρονημένη απ'  όσους προηγουμένως έπεφταν ασμένως στα πόδια της.

    Έλενα Κορνάρο Πισκόπια    

  Τον επόμενο αιώνα, το 1646, γεννήθηκε η Έλενα Κορνάρο Πισκόπια. Ανήκε στη γνωστή Βενετσιάνικη γενιά των Κορνάρων και είναι μία εκ των δύο σημαντικών γυναικών αυτής της οικογένειας (η άλλη ήταν η Αικατερίνη Κορνάρο, τελευταία Βασίλισσα της Κύπρου).

  Αυτή ήταν μια ιδιαίτερα έξυπνη γυναίκα, η οποία για καλή της τύχη, είχε αρωγό και συμπαραστάτη σε όλη τη διαδρομή της, τον πατέρα της. Από μικρή άρχισε να μαθαίνει ξένες γλώσσες, φτάνοντας να μιλάει επτά στον αριθμό. Επιπλέον έπαιζε πιάνο, άρπα και βιολί ενώ τραγουδούσε και μπορούσε να συνθέσει μουσική. Ως τα 25 της έχει σπουδάσει μαθηματικά, αστρονομία, φιλοσοφία και θεολογία. Τότε την στέλνει ο πατέρα της στο φημισμένο στην εποχή του, πανεπιστήμιο της Πάντοβας για ανώτερες σπουδές. Η Έλενα Κορνάρο Πισκόπια, υπέβαλε την εργασία της για να πάρει το διδακτορικό της, αλλά η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, που ήλεγχε τα πάντα αρνήθηκε να της το δώσει, διότι ήταν γυναίκα. Τελικά με την υποστήριξη του πατέρα της, υπέβαλε την εργασία της για δεύτερη φορά, καθιστώντας την, την πρώτη γυναίκα στην ιστορία με διδακτορικό (στην Φιλοσοφία).

  Έξι χρόνια πριν το θάνατο της (1684) εκάρη μοναχή κι αφιέρωσε το υπόλοιπο της ζωής στον μοναχισμό.

  Τι κοινό έχουν αυτές οι δύο γυναίκες μεταξύ τους; Η απάντηση είναι ότι αρνήθηκαν τον γάμο. Σε μια εποχή, όπου δεν μπορούμε να μιλήσουμε για γυναικεία χειραφέτηση ή κάποιου φεμινιστικού κινήματος, στην πλούσια Βενετία, υπάρχουν γυναίκες, ικανές να σπάσουν τα στερεότυπα που επικρατούσαν, ώστε να έχουν μία διαφορετική εξέλιξη από αυτήν της καλής συζύγου. Και μπορεί η περίπτωση της Βερόνικα Φράνκο να μην μας ξενίζει τόσο, αλλά σίγουρα η Έλενα Κορνάρο Πισκόπια, είναι μία αξιοσημείωτη περίπτωση, η οποία τιμάται δεόντως, από τον Πανεπιστημιακό κόσμο. Το Πανεπιστήμιο της Πάντοβας, έχει θεσπίσει ειδικό βραβείο από την επόμενη κιόλας  χρονιά του θανάτου της και στο Πανεπιστήμιο Βάσαρ της Νέας Υόρκης, υπάρχει ένα θαυμάσιο βιτρώ, όπου απεικονίζεται η Κορνάρο, την στιγμή που παρουσιάζει τη διδακτορική της διατριβή (αυτά είναι δύο μόνο παραδείγματα). 

Η Έλενα Κορνάρο Πισκόπια, παρουσιάζει την διδακτορικής της διατριβή το 1678

  Στην αρχή σκέφτηκα να βάλω, έναν πιο σκανδαλιστικό τίτλο στην εγγραφή μου αυτή όπως: "Βενετία. Εναλλακτικές του γάμου: πόρνη ή μοναχή". Δεν το έκανα όμως διότι ήθελα (έπρεπε) στον τίτλο της εγγραφής αυτής να υπάρχουν τα ονόματα των δύο αυτών γυναικών. Έδρασαν από εντελώς αντίθετες πλευρές της κοινωνίας, ήταν όμως ικανές να σπάσουν τα δεδομένα της εποχής τους και να βγουν πιο μπροστά απ' ότι ο ιστορικός χρόνος στον οποίον έζησαν, επίτασσε. 

 (Για την ιστορία, η ζωή της Βερόνικα Φράνκο, έχει γίνει ταινία, με τον τίτλο Danjerous Beauty, της δε Έλενα Κορνάρο Πισκόπια, όχι!)

Στην αγορά του Αλ Χαλίλι

 Η Μαρία από τότε που άκουσε για πρώτη φορά το τραγούδι του Αλκίνοου, μαγεύτηκε με εκείνη την  Αγορά του Αλ Χαλίλι. Έψαξε και βρήκε πληροφορίες, κατέβασε φωτογραφίες, διάβασε τις εντυπώσεις ταξιδιωτών, οι οποίοι είχαν την τύχη να την επισκεφτούν. Και κάθε ψηφίδα που πρόσθετε στο νοητικό της χάρτη, την έκανε να αγαπάει αυτόν τον άγνωστό της τόπο, ακόμα περισσότερο. Και παράξενα!

  Διότι όσες περισσότερες πληροφορίες ελάμβανε, τόσο πιο οικείος, τόσο πιο δικός της, τόσο πιο γνώριμος της ήταν αυτός ο τόπος, η Αγορά του Αλ Χαλίλι στο κέντρο του μουσουλμανικού τομέα του Καΐρου. Το κακό ήταν ότι όσα έφτιαχνε με τη φαντασία της δεν τα κράτησε για τον εαυτό της αλλά τα εκμυστηρεύτηκε στις φίλες της. Κι εκείνες την πήραν στο ψιλό! Και πώς μπορούσε να γίνει διαφορετικά όταν η ιστορία που έπλασε έλεγε, ότι σε κάποια άλλη ζωή της, πρέπει να ζούσε εκεί; Και δεν περιορίστηκε μόνο σε αυτό. Πρόσθεσε και λεπτομέρειες, που σίγουρα όποιος τις άκουγε, έμενε με το στόμα ανοιχτό. Ότι ήταν η νεότερη γυναίκα ενός πλούσιου αργυροχρυσοχόου, από εκείνους που έχουν εκείνα τα μικρά τιγκαρισμένα σε εμπόρευμα μαγαζάκια, στον πιο κεντρικό δρόμο της αγοράς! Αποκάλυψε, ότι πίσω, χαμένο στα δαιδαλώδη στενοσόκακα, βρισκόταν το εργαστήρι του με αρκετούς έμπειρους τεχνίτες, να φτιάχνουν ότι ασημένιο ή χρυσό στολίδι, ζητούσε η πελατεία του. Από το φίδι της Αιγύπτου σε βραχιόλι ως αμπρακάμους κάθε μεγέθους για να φοράνε οι γυναίκες στο λαιμό τους. Και το σπίτι τους λίγο παραπέρα, με μια βαριά πόρτα την οποία ελάχιστοι είχαν την τύχη να διαβούν πλην του αφέντη της, αλλά και με τα πολυτελή δωμάτια με τα πλούτη τους, τα οποία έκρυβαν ακόμη κι από τις ακτίνες του ήλιου, που φώτιζε πλουσιοπάροχα όλη την περιοχή τους. Κι όταν αυτός αποκαμωμένος έγερνε πίσω από τις πυραμίδες, όλες οι γυναίκες του σπιτιού ανέβαιναν στο δώμα του κτιρίου, για να γευτούν τη δροσερή αύρα του ελάχιστου αέρα, που έφτανε ως εκεί, από τον ζωοδότη Νείλο. Ήταν η μικρότερη και την πρόσεχαν το ίδιο όσο και την ζήλευαν, βλέπεις οι εντολές του αφέντη της, ήταν νόμος σε εκείνο το σπίτι. 

Και τότε άρχιζαν τα πειράγματα, έτσι κάνουν οι καλές οι φίλες, που αγαπιούνται πραγματικά, ότι έχουν να πουν, το λένε μπροστά σου, όσο σκληρό κι αν ακούγεται. Στην αρχή χαχανίζοντας της έλεγαν ότι, καλό ακούγεται αυτό το παραμύθι της Χαλιμάς. Μα στη συνέχεια αγρίεψαν τα πράγματα. Αναρωτιούνταν για παράδειγμα αν κοιμόταν μαζί του και πόσο χρονών ήταν ο πλούσιος αργυροχρυσοχόος της. Κι αν είχε προλάβει να κάνει παιδιά μαζί του. Ή ποια ήταν τα ακριβά δώρα που της έκανε στο γάμο της ή αν είχε κανέναν ωραίο γιο, από τις άλλες γυναίκες του, στην ηλικία της  για να τον γλυκοκοιτάζει και μετά έσκαγαν κοκκινίζοντας στα γέλια. Μικρές ήταν, ακόμη δεν είχαν τελειώσει το Λύκειο, μα όλα αυτά που τους αφηγούνταν, τους φαίνονταν τόσο μα τόσο αλλόκοτα. Κι εκείνη;

Πείσμωνε όλο και πιο πολύ! Όχι κακία δεν τους κρατούσε, φίλες ήταν από μικρά παιδιά. Η κάθε μια τους είχε τα κουσούρια της. Για λίγο μόνο σφάλιζε το στόμα της, μέχρι να της περάσει το φούρκισμα της και ορκιζόταν, δυνατά, για να την ακούσουν όλες τους, ότι το πρώτο πράγμα που θα έκανε μόλις μάζευε χρήματα, θα ήταν να επισκεφτεί την Αγορά του Αλ Χαλίλι, κι αν ήταν τυχερή και το σπίτι, που είχε τελευταία, ονειρευτεί τόσες πολλές φορές.

Μα τα χρόνια πέρασαν, τελείωσε το σχολείο, οι παλιές φιλίες σκόρπισαν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, τελείωσε τη σχολή της Νοσηλευτικής, που πάντα επιθυμούσε. Παντρεύτηκε ένα καλό παλικάρι, όχι από έρωτα, την αγαπούσε όμως, έκανε και δυο παιδιά, μόλις μεγάλωσαν λίγο, προσλήφθηκε σ' ένα Νοσοκομείο κοντά στο σπίτι της, όλα φαίνονταν ότι είχαν πάρει το δρόμο τους. Βάρδια σε διαφορετικό οχτάωρο κάθε μέρα, στην επιστροφή να κάνει κι όλη τη λάντζα του σπιτιού, φαγητό, να δει και τα παιδιά για το σχολείο και μετά να προσπαθεί να συμπληρώσει και τον ύπνο που της έλειπε. Δεν ήταν αμέτοχος ο άντρας της στις υποχρεώσεις του σπιτιού, αναπλήρωνε όσο μπορούσε τα κενά όταν εκείνη έλειπε, αλλά αν δεν έβαζε κι εκείνη το χέρι της, τα πράγματα δεν γίνονταν όπως έπρεπε. Λεφτά δεν περίσσευαν αλλά δόξα τω Θεώ, τα έβγαζαν πέρα. Πού λόγος για το ταξίδι των ονείρων της;

 Μα εκείνο το καταραμένο το τραγούδι, τριάντα χρόνια από την πρώτη του κυκλοφορία, ακόμη παίζει στα ραδιόφωνα και τις τηλεοράσεις κι αν καμιά φορά τύχει να το ακούσει, νοσταλγεί τα νιάτα της, τη ξεγνοιασιά της, τα αθώα της όνειρα, τα πειράγματα των συμμαθητριών της και μελαγχολεί. 

Ποτέ δεν ξέχασε η Μαρία τον όρκο της. Το ταξίδι στην Αγορά του Αλ Χαλίλι που τόσο της συντάραξε στη νιότη της, θα το έκανε κάποια στιγμή. Με τον άντρα και τα παιδιά της, με παρέα, μόνη της... το ταξίδι αυτό θα το έκανε πραγματικότητα μια μέρα. Το μόνο όμως, που σίγουρα δεν θα έψαχνε να βρει, θα ήταν το σπίτι του πλούσιου αργυροχρυσοχόου, με τα πολυτελή δωμάτια και το δώμα, όπου μαζεύονταν όταν βράδιαζε. Είχε μπουχτίσει από νοικοκυροσύνη και τέτοια!

Ίσως όμως, μέσα στα στενά σοκάκια κάτω από τις πολύχρωμες τέντες, με τα χρώματα τα πολλά, τις φωνές των εμπόρων, τα αρώματα και τα μυρωδικά, τον κόσμο τον πολύ που πηγαινοέρχεται, Άραβες και ξένους, μπορέσει να νιώσει έστω για μια στιγμή μόνο, σαν τη βασίλισσα της Θήβας, η οποία ψάχνει ακόμη τον χαμένο της Φαραώ από την όαση της Σίβας. 

Και ποιος ξέρει; Έστω κι αργοπορημένα, ίσως αυτή σταθεί πιο τυχερή, ίσως αυτή μπορέσει να τον βρει!

  Ευχαριστώ την Μαίρη από την Γήινη Ματιά , για την ευκαιρία που μας δίνει, να γράψουμε αλλά κυρίως να διαβάσουμε όμορφες δουλειές των συνοδοιπόρων μας, σε αυτό το όμορφο δρώμενο!

Γεμάτη ζωή του Τζων Φάντε

 Η νουβέλα, Γεμάτη ζωή, του Αμερικανού συγγραφέα με καταγωγή από την Ιταλία, Τζών Φάντε, εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1952 και μεταφράστηκε στα ελληνικά μόλις το 2022.  Στο εξώφυλλο, χαρακτηρίζεται ως... "Μια συζυγική νουβέλα". Και πράγματι, αυτό είναι. Μια απλή ιστορία - δίχως μυστήρια, κάποια φοβερή πλοκή ή περίτεχνα λογοτεχνικά ευρήματα - η οποία αφορά τον ίδιο τον συγγραφέα και την έγκυο σύζυγό του. 

 Το έργο αυτό μάλιστα έγινε και ταινία στο Χόλυγουντ, το 1956 με τίτλο Full of life και πρωταγωνιστές τη Τζούντι Χολιντέι, τον Ρίτσαρτ Κόντε και τον Σαλβατόρε Μπακαλόνι. Το σενάριο το έγραψε ο ίδιος ο Τζων Φάντε.

 Η νουβέλα αυτή μου άρεσε! Ο τρόπος με τον οποίο εξιστορεί αυτά που γίνονται στο σπίτι του ανάμεσα σε αυτόν, τη γυναίκα του και τον πατέρα του, τον οποίον φιλοξενούν για κάμποσο καιρό, με έκαναν να χαμογελάσω αρκετές φορές. Κι άλλες φορές ένιωσα την αγωνιώδη αλλά και την στοργική σχέση τους. Αλλά για μένα δεν αποτέλεσε μόνο ένα ευχάριστο ανάγνωσμα. Μου έφερε στο μυαλό του συμπατριώτες μου, οι οποίοι μετανάστευσαν στην Αμερική και τις άλλες αγγλόφωνες χώρες, με την τεράστια ικανότητα να τους ενσωματώνουν πλήρως. Αν όχι αυτούς τους ίδιους, τα παιδιά και τα εγγόνια τους σίγουρα. Και μπορεί εδώ οι πρωταγωνιστές να είναι Ιταλοί, αλλά πολλά που εξιστορούνται  - το έργο είναι αυτοβιογραφικό  - μοιάζουν ή είναι ίδια με τον τρόπο συμπεριφοράς των Ελλήνων μεταναστών.

 Πρώτα πρώτα κουβαλούν μαζί τους, σαν πολύτιμο φυλακτό, τις θύμισες, τα έθιμα, τη θρησκεία και τις δοξασίες του τόπου καταγωγής τους και δεν δέχονται καμία έκπτωση σε αυτά τους τα πιστεύω. Είναι τόσο προσκολλημένοι σε αυτά, που σε πολλές περιπτώσεις ενώ ο τόπος καταγωγής τους κάνει βήματα προς τα μπρος, αυτοί που ζουν τόσο μακριά, δίχως ουσιαστική επαφή πια με την πατρίδα τους, αρνούνται να κάνουν το όποιο βήμα υποχώρησης, φοβούμενοι ότι θα προδώσουν του προγόνους τους, τους οποίους εγκατέλειψαν για να ευημερήσουν αλλού. Το να μένουν πιστοί στις συνήθειες της πατρίδας τους, είναι η μοναδική τους άμυνα, απέναντι στη λήθη της ίδια της ύπαρξης τους.  

  Τι γίνεται όμως όταν μεγαλώνουν τα παιδιά τους και ενσωματώνονται πλήρως στη νέα τους πατρίδα; Πόσο εύκολο είναι να το αποδεχτούν αυτό οι γονείς και αντίστροφα, πόσο εύκολο είναι τα ίδια τα παιδιά, να αρνούνται όλα όσα τους κληροδότησαν οι γονείς τους. Γλώσσα, θρησκεία, παραδόσεις. Είναι ένα ζήτημα, το οποίο απασχολεί όλες τις εθνοτικές ομάδες, που απαρτίζουν το μεγάλο χωνευτήρι των ΗΠΑ.

 Η γραφή του Φάντε παρεξηγήθηκε από τους υπερασπιστές της πολιτικής ορθότητας. Αγνοούν (σκόπιμα;) ότι είναι μια απόλυτα συμβατή γραφή με τη δεκαετία, που γράφτηκε. Είναι μια ανάλαφρη γραφή, όπου το κύριο ζητούμενο της είναι να δούμε με τα μάτια του συγγραφέα, πετυχημένου και καλοπληρωμένου τότε σεναριογράφου, τον φόβο και τη στωικότητα του απέναντι στην μεγάλη αλλαγή, που συντελείται στην οικογένεια του, καθώς η γυναίκα του είναι έγκυος στο πρώτο τους παιδί. Γκεστ σταρ αναδεικνύεται ο οξύθυμος Ιταλοαμερικανός πατέρας του, ο οποίος έχει τις δικές του εμμονές. Συμμαχεί όμως με τη γυναίκα του και συνεχώς τον τσιγκλά, ενίοτε τον υποτιμά κιόλας. Αποδεκτό είναι να υπάρχουν και κάποιες λεκτικές υπερβολές στην όλη αφήγηση για την εγκυμονούσα σύζυγό του. Το ίδιο γίνεται και με τον Τσαρλς Μπουκόφσκι. Ξαφνικά ανακάλυψαν ότι η γλώσσα τους είναι υποτιμητική για τις γυναίκες, ότι μιλά με άξεστο τρόπο, ότι είναι μισογύνης (αν είναι δυνατόν) αγνοώντας ότι δεν ωραιοποιεί, αλλά περιγράφει με απόλυτο ρεαλιστικό τρόπο μια πραγματικότητα την οποία έζησε. 

  Δεν ανέφερα τυχαία τον Μπουκόφσκι. Είναι αυτός που ανέδειξε την καλλιτεχνική αξία του Τζων Φάντε, όταν όλοι σχεδόν τον είχαν ξεχάσει. Σήμερα συγκαταλέγεται ανάμεσα στους μεγάλους συγγραφείς της σύγχρονης αμερικάνικης λογοτεχνίας, με αποτέλεσμα τα βιβλία του να εκδίδονται και πάλι και να σημειώνουν εκ νέου επιτυχία.

  Κλείνοντας, για τους λάτρεις του κινηματογράφου, παραθέτω την ομότιτλη ταινία στο παρακάτω σύνδεσμο:  https://www.youtube.com/watch?v=TxUn2I7zgDE 

Μην την δείτε όμως, αν δεν διαβάσετε πρώτα το βιβλίο. Όπως γίνεται συνήθως, το βιβλίο υπερτερεί κατά πολύ της ταινίας. (Η ταινία δεν είναι μεταγλωττισμένη)