Πέμπτη 26 Ιανουαρίου 2023

Ευρυδίκη και Ορφέας ( από τον Rilke ως τον οίκο μόδας Gucci )

 "Της είχε δανείσει και τη συλλογή ποιημάτων του Rilke, “Τα σονέτα προς τον Ορφέα”, σε πρωτότυπη γερμανική έκδοση του 1922, με ποιήματα βαθιά υπαρξιακά, που αναφέρονταν στον ξαφνικό θάνατο της Βέρας Ούκαμα Κνουπ, τα οποία διάβαζε και ξαναδιάβαζε εξασκώντας και τα γερμανικά της. Όταν του το επέστρεψε, εκείνος έγραψε μια ιδιόχειρη αφιέρωση στην πρώτη σελίδα, “Στη λατρευτή μου, Ελένη, που γεμίζει με χαρά της ζωή μου! Για πάντα δικός σου, Νικόλαος Καρδιανός” και της το έδωσε πίσω."

  Το παραπάνω, είναι ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημά μου, Στη σκιά του Ποιητή. "Τα σονέτα προς τον Ορφέα", είναι ένα από τα πιο γνωστά έργα του γερμανόφωνου λυρικού ποιητή, Rainer Maria Rilke. Στο ποίημα αυτό, ο Rilke παίρνει τον ρόλο του Ορφέα και τη θέση της αγαπημένης του Βέρας, τη δίνει στην Ευρυδίκη. Κι όπως ο Ορφέας στον μύθο κατεβαίνει στο Άδη για να μαγέψει με την μουσική του τον Άδη και την Περσεφόνη, ώστε να του επιστρέψουν την Ευρυδίκη, που είχε πεθάνει από δάγκωμα φιδιού, έτσι κι ο Rilke, προσπαθεί να φέρει και πάλι στη ζωή την νεαρή, αγαπημένη του Βέρα, διαμέσου των στίχων αυτού του ποιήματος. 

 Το ποίημα χαρακτηρίζεται ως βαθιά υπαρξιακό, διότι διαπραγματεύεται δύο από τις βασικές έννοιες που απασχολούν τον άνθρωπο, τη ζωή και τον θάνατο. Την ζωή που την εκφράζει ο Ορφέας με τη θεσπέσια μουσική του και τον αγώνα του να επαναφέρει στον επάνω κόσμο την αγαπημένη του γυναίκα. Και τον ανεπίστρεπτο θάνατο, που ουδείς μπορεί να νικήσει, ούτε ο Ορφέας που δελέασε του Θεούς του Κάτω  Κόσμου, ώστε να του δώσουν πίσω την Ευρυδίκη του, αλλά σε μια στιγμή αδυναμίας έσπασε την επιταγή των Θεών να μην κοιτάξει πίσω του κι έτσι χάθηκε η μοναδική ευκαιρία του, να την αναστήσει.

  Παρακάτω θα σας παρουσιάσω ένα αποσπάσματα του ποιήματος αυτού, μεταφρασμένο από τον Άρη Δικταίο:

Και σχεδόν παιδούλα ήτα, που ανεφάνη
απ’ του άσματος και της λύρας τη χαρά
κι έλαμπε στα εαρινά της πέπλα καθαρά
κι είχε την κλίνη της μες στο αυτί μου κάνει

κι αποκοιμήθηκε μέσα μου, Κι όσα είχα θαυμάσει
δέντρα, άλλοτε, κι οι απτοί ορίζοντες εκείνοι
και το αισθητό λιβάδι κι όποια είχα δοκιμάσει
έκπληξη, απ’ όλ’ αυτά ο ύπνος της είχε γίνει.

Κοιμότανε τον κόσμο. Τραγουδιστή Θεέ, πώς
έτσι τέλεια την έκαμες, που να μη ζητήσει
πριν ξύπνια να ’ναι; Δες, εγεννήθηκε κι αποκοιμήθη.

Πού να ’ναι ο θάνατός της; Ω, το θέμα αυτό
θα το αποκαλύψεις, πριν το τραγούδι σου σιγήσει; —
Για πού φεύγει, έξω από με;… Μια παιδούλα σχεδόν…

(Όποιος θέλει να διαβάσει ολόκληρο το ποίημα, θα το βρει εδώ, σε μετάφραση του Γιώργου Βαρθαλίτη.)

  Ο μύθος του Ορφέα και της Ευρυδίκης, έχει εμπνεύσει ζωγράφους, γλύπτες, ποιητές, θεατρικούς συγγραφείς, κλασικούς και σύγχρονους συνθέτες, ακόμα και διαφήμιση του οίκου μόδας Gucci έχει δημιουργηθεί με θέμα τον έρωτά τους και την πάλη με τον θάνατο. Βέβαια στην εγγραφή μου αυτή περιορίζομαι σε κάποια ποιήματα, έναν πίνακα ζωγραφικής και την δεκάλεπτη ταινία (ιδιαίτερα καλή), που σκηνοθέτησε η Gia Coppola για την Gucci.


Orfeaw evridiki
George Frederic Watts (1817-1904), Ορφέας και Ευρυδίκη


Στον Ορφέα ( Γιάννης Ρίτσος)

Το καλοκαίρι εφέτος, κάτω απ’ τον αστερισμό της Λύρας, μένουμε συλλογισμένοι.
Ποιο τ’ όφελος που μάγεψες με το τραγούδι σου τον Άδη και την Περσεφόνη
και σου επιστρέψανε την Ευρυδίκη; Ο ίδιος εσύ, στη δύναμή σου δυσπιστώντας,
στράφηκες να βεβαιωθείς, κι εχάθη πάλι το βασίλειο των ίσκιων κάτω απ’ τις λεύκες.
Τότε, απ’ το ακατόρθωτο σκυμμένος, κήρυξες στη λύρα
τη μοναξιά σαν την ύστατη αλήθεια. Αυτό δε σου το συχωρέσαν
ούτε οι θεοί ούτε οι άνθρωποι. Μαινάδες σού κομμάτιασαν το σώμα
στις όχθες του Έβρου. Μόνο η λύρα σου κι η κεφαλή σου φτάσανε στη Λέσβο
παρασυρμένες απ’ το ρεύμα. Ποια η δικαίωση, λοιπόν, του τραγουδιού σου;
Μήπως η στιγμιαία (εικονική κι αυτή) συνοχή του φωτός και του σκότους;
Ή μήπως το που οι Μούσες κρέμασαν τη Λύρα σου καταμεσής στ’ αστέρια;

Κάτω από τούτο τον αστερισμό, το καλοκαίρι εφέτος, μένουμε συλλογισμένοι.

 Η ΕΥΡΥΔΙΚΗ ΣΤΟΝ ΟΡΦΕΑ του ROBERT BROWNING 
Δώσε σ’ εμένα το στόμα, τα μάτια, το μέτωπο!Άφησέ τα και πάλι να με ρουφήξουν! Ένα βλέμμα σου τώραθα με τυλίξει για πάντα, να μην βγωέξω απ’ το φως του, αν και το σκότος κείται πιο πέρα:κράτησέ με ξανά ασφαλή με τα δεσμάενός αθάνατου βλέμματος! Κι όλη τη θλίψη που υπήρξετην ξεχνώ∙ κι όλο τον τρόμο που μπορεί να υπάρξειτον αψηφώ - παρελθόν κανένα δεν είναι δικό μου, μέλλον κανένα: κοίταξέ με!
  Και για τέλος σας φύλαξα την ταινία.  Δείτε την, αν και φτιάχτηκε για να διαφημίσει μία κολεξιόν του οίκου μόδας Gucci, αξίζει:



14 σχόλια:

  1. Ένας υπέροχος μύθος, φορτωμένος με μια σειρά μεγάλους συμβολισμούς και δοκιμασίες, Βασίλη μου, έρχεται μπροστά μας, μέσα και από το δικό σου έργο αλλά και μέσα από όλα αυτά τα μικρά και μεγάλα αποσπάσματα-διαμάντια, που μάς παρουσίασες.
    Ορφέας και Ευρυδίκη λοιπόν σε μια αναζήτηση ζωής, αγαπητέ φίλε. Πόσο όμορφο αλήθεια.
    Και κοίτα τώρα τι πήγε και έκανε η Gucci, το είδα το φιλμάκι, και πόσο όμορφα το παρουσίασε.
    Καλησπέρα Βασίλη. Θαυμάσια η έμπνευσή σου εδώ, φίλε μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Είναι ένας μύθος, που πράγματι με εντυπωσίασε η επιρροή του στους καλλιτέχνες όλων των εποχών. Και το φιλμάκι, ήταν μια αληθινή έκπληξη για μένα, τέτοια που με έκανε να θέλω να το μοιραστώ μαζί σας.
      Χαίρομαι που σου άρεσε!
      Την Καλημέρα μου, Γιάννη!

      Διαγραφή
  2. Δεν ήξερα ότι άσκησε τόση επιρροή και έδωσε τόση έμπνευση ο μύθος αυτός στις τέχνες. Και ως την Gucci,! Εντυπωσιακό και αξιοπρόσεκτο.
    Το θυμάμαι το απόσπασμα από το έργο σου. Τώρα θέλω να το ξαναδιαβάσω...
    Σ'ευχαριστώ Βασίλη γι αυτό
    Καλή σου μέρα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. ΟΙ ιστορίες των αρχαίων Ελλήνων μύθοι, έχουν εμπνεύσει κι εμπνέουν ως τις μέρες μας του καλλιτέχνες όλου του κόσμου. Σε αντίθεση με εμάς τους απογόνους, που σταθερά τους αποφεύγουμε. Στις εγγραφές μου, όποτε, βρίσκω τη ευκαιρία, αναδεικνύω την αγάπη των καλλιτεχνών για το θέμα αυτό.
      Νάσαι καλά, Άννα!

      Διαγραφή
  3. Δεν είχα ιδέα ότι ο Μύθος του Ορφέα και της Ευρυδίκης είχε φτάσει ως την Gucci. Και αυτή είναι η μαγεία του blogging, πέρα από την χαρά της επικοινωνίας και του μοιράσματος, η χαρά της γνώσης.
    Ιδιαίτερο το απόσπασμα του Rilke από τον Άρη Δικταίο. Το απόγευμα θα το διαβάσω και ολόκληρο το ποίημα, για να έχω μια πιο ολοκληρωμένη άποψη.
    Πολύ ενδιαφέροντα όσα μας παρουσίασες Βασίλη. Και χαίρομαι που φεύγω από το blog σου, για ακόμα μια φορά έχοντας μάθει κάτι.
    Καλή συνέχεια στη μέρα σου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σε ευχαριστώ Μαρίνα, για τα πάντα καλά σου λόγια! Η μυθολογία μας έχει δύναμη μέσα της, δύναμη έμπνευσης κι αυτό αποδεικνύεται από την διαχρονική της αξία!
      Την Καλημέρα μου!

      Διαγραφή
  4. Είναι εκπληκτικός ο λυρισμός του Ρίλκε και τα "Σονέτα στον Ορφέα" είναι απ' τα κορυφαία του έργα. Δεν ήξερα για την ύπαρξη της ταινίας που προτείνεις και θα την δω, μετά και το σχόλιο του Γιάννη. Εξαιρετικό και το απόσπασμα που επέλεξες, είναι πολύ χαρακτηριστκό του ύφους του Ρίλκε. Κατάφερε μέσα απ' το έργο του να ανιχνεύσει τους δρόμους που ενώνουν ποίηση και ζωγραφική, κάτι πολύ πρωτοποριακό για την εποχή του. Κρίμα για το άδοξο τέλος που είχε, χτυπημένος από λευχαιμία.
    Την καλησπέρα μου, Βασίλη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ήταν ανήσυχο πνεύμα, είχε στενούς δεσμούς με το Τολστόι και τον Ροντέν, δεν ήθελε τον πόλεμο. Ένας από εκείνους τους μεγάλους λογοτέχνες της νεότερης ιστορίας. Ο οποίος ακόμη εμπνέει. https://www.youtube.com/watch?v=PzDPZ5oWd-s ένα τραγούδι του Θανάση Παπαθανασίου, το οποίο τραγουδάει ο Σωκράτης Μάλαμας με τίτλο Ρίλκε.
      Την Καλημέρα μου, Μαρία!

      Διαγραφή
  5. Ό,τι μας πάει ένα βήμα πιο μπροστά, είναι κέρδος για τη σωτηρία τής ψυχής μας, κι η τέχνη σε όλες της τις μορφές, το 'χει αυτό το χάρισμα. Και μέσα από την αναφορά σου από το βιβλίο σου, και μέσα από κάθε άλλο πρίσμα, όλα είναι ευπρόσδεκτα, προς τέρψη.. Κοίτα να δεις τώρα, που ξεκινώ ένα μυθιστόρημα όπου οι ήρωες έχουν τα ονόματα Ορφέας και Ευρυδίκη ("είσαι γυναίκα, είσαι γη"), οπότε το..μάθημα συνεχίζεται! 😉 Την καλησπέρα μου και καλό μήνα, Βασίλη! ⭐✨

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Είναι εντυπωσιακό πόσο πολύ ακόμη μπορούν, να παίρνουν θέση στην τέχνη οι αρχαίοι μας μύθοι. Ίσως διότι μέσα τους υπάρχουν οι απαρχές κάθε σημερινής ιστορίας. Εύχομαι καλή ανάγνωση στο βιβλίο, που ξεκίνησες.
      Καλό μήνα, Πέτρα!

      Διαγραφή
  6. Άλλη μία που αγνοούσε τη διαφημιστική ταινία (υπέροχη!) αλλά όχι τον μύθο και τις επιρροές του στην τέχνη. Ιδίως στη ζωγραφική. Εντυπωσιάστηκα, Βασίλη, που εμπνεύστηκες κι εσύ από τον μύθο!
    Καλό μήνα να έχεις και πάντα τέτοιες υπέροχες ιδέες!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. ΣΕ=ε ευχαριστώ Αριστέα! Η αρχαία μυθολογία, μπορεί ακόμη και σήμερα να εμπνέει κι αυτό έχει τη δική του αξία.
      Την Καλημέρα μου!

      Διαγραφή
  7. Να που έμαθα κι εγώ από σένα, εδώ, για το φιλμάκι του οίκου μόδας. Μέχρι τώρα ήξερα μόνον τον ποιητή, και το έργο του. Πρέπει να παραδεχτώ πως η ιδέα τους ήταν ιδιαίτερα πρωτότυπη. Έρωτες όπως εκείνος του Ορφέα για την Ευρυδίκη πάντα συγκινούν τους ανθρώπους εις τους αιώνες των αιώνων, και τροφοδοτούν με έμπνευση τους καλλιτέχνες όλου του φάσματος της δημιουργίας.
    Σ' ευχαριστούμε Βασίλη που το μοιράστηκες μαζί μας.
    Καλό μήνα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πράγματι η προσέγγιση της Κόπολα είναι εξαιρετική και ας δείχνει την διαχρονική δύναμη αυτών των ιστοριών. Όταν την ανακάλυψα, σκέφτηκα ότι όφειλα να την μοιραστώ μαζί σας.
      Την Καλημέρα μου, Μαρία!

      Διαγραφή

Όλα τα σχόλια σας με χαροποιούν και τυγχάνουν απάντησης.

Νάρκισσος, ο μυθικός ωραιοπαθής!

    « Αυτός που ερωτεύεται τον εαυτό του δεν θα έχει αντίπαλους ».  -Βενιαμίν Φραγκλίνος Ο Νάρκισσος είναι ένας ιδιαίτερος χαρακτήρας της...